Zelfs een journalist is vatbaar voor stress

Het beroep van een journalist is onmiskenbaar intensief. ‘Maar ik wil de indruk vermijden dat we het zwaarste vak op het westelijk halfrond hebben’, zegt Marcel Gelauff, hoofdredacteur van NOS Nieuws. ‘Mensen die in de psychiatrie werken of in een ambulance rijden, maken ook veel heftigs mee.’

Al relativeert Gelauff, hij vindt het getuigen van goed werkgeverschap als mediabedrijven permanent aandacht hebben voor de psychische belasting van journalisten. Hij wil het onderwerp best eens met zijn collega’s van het Genootschap van Hoofdredacteuren bespreken. Al weet hij dat grote organisaties als de NOS, de Persgroep en Telegraaf Media Groep al een aantal maatregelen hebben getroffen.

De NOS heeft bijvoorbeeld protocollen voor de veiligheid. Medewerkers die naar gevaarlijke gebieden afreizen, volgen eerst een Hostile Environment Safety Training. Ze kunnen zo nodig terecht bij een traumapsycholoog van Artsen zonder Grenzen, die ook werkt voor NRC Handelsblad en De Telegraaf. Er is een pool van externe coaches en loopbaanbegeleiders beschikbaar voor medewerkers die even vastzitten of extra steun kunnen gebruiken. En eens in de paar jaar zijn er tevredenheidsonderzoeken waarin ook vragen staan over werkbelasting en redactie cultuur. De uitkomst houdt Gelauff liever intern.

‘Gisteravond was ik bij een discussie met verslaggevers over de vraag wat ze moeten doen in het geval van aanslagen’, zegt de hoofdredacteur. ‘Dat is ook een vorm van coaching: buiten de waan van de dag bespreken we de scenario’s met elkaar. Net zo belangrijk is dat je als leidinggevende betrokken bent bij je medewerkers. Als iemand twee dagen bij een brand met veel slachtoffers heeft gestaan, vraag je hoe het is en wat die indrukken met hem hebben gedaan.’

Hoeveel van de ruim vierhonderd NOS Nieuws-medewerkers met mentale klachten thuis zitten, houdt de omroep niet bij. ‘Het ziekteverzuim is al jaren onder de 3 procent. Dat is laag als je weet dat het bij de politie 7 procent is. Het is dus niet een issue waarover wij ons extra zorgen maken.’

Medewerkers
De Hilversumse arbo-arts Hein Hendriks krijgt al jaren omroepmedewerkers in zijn spreekkamer. De klachten waarmee ze bij hem komen zijn veranderd. Hij pakt er de cijfers van Arbo Unie bij: het ziekteverzuim lag in 2017 bij de aangesloten publieke omroepen tussen de 3,5 en de 5 procent. Daarvan is 48 procent te wijten aan psychische problemen. Tien jaar geleden was dat nog geen derde.

Radiomakers met mentale klachten ziet de arbo-arts weinig, online redacteuren komen vaak. Medewerkers tot 35 jaar verzuimen gemiddeld meer dan ouderen, maar ze zijn wel weer sneller beter. En twee derde van de collega’s met dergelijke klachten is vrouw. Volgens Hendriks is die verhouding mede te verklaren doordat er minder mannen bij de omroep werken.

‘Ik had te doen met een redacteur die overspannen was geraakt. Hij keek me met verwilderde ogen aan en vertelde dat hij na het werk wel in 24 app-groepen actief bleef. Niet omdat het moest van zijn baas, maar omdat hij niet kon stoppen. De sociale media slokten hem op.’

Volgens Hendriks moeten leidinggevenden hier alerter op worden. De arts begrijpt ook wel dat items op tijd af moeten. ‘Maar er valt winst te behalen als chefs en eindredacteuren meer oog hebben voor hun medewerkers in plaats van de kijk- en luistercijfers. Af en toe samen een kopje koffie drinken, helpt al.’

Het is geen geheim dat redacteuren het bij een populaire talkshow maar twee, drie jaar volhouden. ‘Je moet het kunnen opbrengen om vele uren uur per week te werken.’ De stress en werkdruk bij een dagelijks televisieprogramma met 2 miljoen kijkers is anders dan bij Vroege Vogels of Zembla. Maar ook bij programma’s met een andere dynamiek vallen medewerkers soms langdurig uit.

Hendriks adviseert collega’s langs te komen voordat ze te moe zijn om te werken. Een consult kan de druk van de ketel halen. ‘De een wil alleen uithuilen, de ander vraagt om een mediator bij een conflict.’ Weinig mensen weten dat ze buiten de werkgever om naar de arbo-arts kunnen. ‘Dat mag meer gepromoot worden, liefst met ons nummer op de redactiemuur. De werkgever betaalt het consult, maar de naam van de medewerker blijft geheim.’

Tranen
Bij Omroep Brabant weten de collega’s Jacqueline Hermans te vinden. Ze heeft een indrukwekkende serie functies, van mojo en camjo tot online-verslaggever. Maar ze is ook life- en loopbaancoach. En dat komt van pas. ‘Soms vraagt iemand of ik even tijd heb om te praten. Dan komen de tranen al als ik de deur nog maar net heb dichtgedaan.’

Volgens Hermans zijn er twee hoofdredenen waarom haar collega’s het soms niet meer trekken: hun vak is anders geworden nu ze multimediaal werken. De een krijgt stress omdat hij wel vier deadlines achter elkaar heeft. De ander heeft ruzie met de apparatuur. De tweede complicerende factor is dat medewerkers vaker te maken krijgen met geweld.

‘Gisteren zijn een cameraman en een verslaggever belaagd door een man op straat en vorige maand moesten parketwachters van de rechtbank in Den Bosch een verslaggever ontzetten. Hij werd bedreigd toen hij zijn telefoon pakte om de redactie te bellen.’

Omroep Brabant heeft sinds anderhalf jaar een veiligheidscommissie met leden van de leiding, personeelszaken, redactie en cameramensen. Deze komt meteen in actie als een medewerker fysiek of verbaal wordt bedreigd. Voor chefs, presentatoren, cameramensen, verslaggevers en redacteuren is onlangs een workshop ‘Omgaan met agressie’ georganiseerd.

Een enquête zou volgens Hermans inzicht geven in de beleving van werkstress. ‘We zijn geen zeurders en gaan altijd maar door. Een vragenlijst kan ons bewust maken dat we onszelf wel eens tekort doen. Het lijkt me belangrijk om boven water te krijgen waar behoefte aan is.’

De NVJ vindt een enquête een goed idee. Algemeen secretaris Thomas Bruning: ‘We herkennen de problematiek, in een digitale 24/7 cultuur en in een vak met veel verantwoordelijkheid en weinig tijd ontstaat bij veel collega’s stress. Het zou goed zijn als wij dat in kaart kunnen brengen voordat de cao’s aflopen. Dan kunnen we er afspraken over maken tijdens het arbeidsvoorwaardenoverleg.’