mgm nvj maart

— maandag 8 april 2019, 11:00 | 0 reacties, praat mee

Wie de trend volgt, experimenteert met ­vormen van immersive story­telling

Wie de trend volgt, experimenteert met ­vormen van immersive story­telling
Een vertoning van de virtual reality productie De Verwarde Man, van de KRO-NCRV - © Cyril Snijders | KRO-NCRV

Wereldwijd wordt er geëxperimenteerd met immersieve journalistiek, ook wel ‘onderdompel- of belevenisjournalisiek’ Wat kunnen ­jour­nalisten ermee? En leidt het tot meer impact bij het publiek? Laatste wijziging: 30 november 2019, 10:18

Dit artikel wordt met je gedeeld door NVJ-lid Nick Kivits. Ook lid worden?

Stel je voor dat je over het rode koord kan stappen, de hand van kapitein Frans Banninck Cocq kan grijpen, om je te laten meevoeren in de wereld van de Nachtwacht. Het kan bij de NTR, dat een interactieve versie maakte van Rembrandts grootste meesterwerk: ‘Beleef de Nachtwacht’. De VPRO heeft voor het project ‘Onzichtbaar Nederland’ met behulp van foto’s, animaties en visualisaties de veranderingen laten zien die ons land heeft doorgemaakt. De Volkskrant gaf ons een 360 graden rondleiding door de krochten van poptempel Paradiso. En de Frans-Duitse televisiezender Arte laat ons in virtual reality ervaren hoe het is om blind te zijn.

Het zijn zo maar wat voorbeelden van immersieve journalistiek; producties waarin de gebruiker helemaal wordt ondergedompeld in, of zelfs deel gaat uitmaken van een andere (virtuele) wereld. Het idee is, dat als je het goed doet, je meer emotionele betrokkenheid en impact bij de gebruiker kan genereren dan met een stuk ‘platte’ tekst in print.

Als het gaat over immersiviteit, denken mensen al snel aan virtual reality (VR). Maar dat doet deze journalistieke stroming tekort, stelt lector crossmediale kwaliteitsjournalistiek aan de Hogeschool Utrecht, Yael de Haan. Ze doet onderzoek naar immersieve storytelling technieken, en analyseerde het afgelopen jaar 190 immersieve producties uit veertien landen. Ze concludeerde dat naast het gebruik van nieuwe technologieën zoals virtual reality of een 360 graden camera, er nog twee elementen een evenzo grote rol spelen in de mate waarin een productie in meer of mindere mate immersief is, namelijk: de mogelijkheid tot interactie met de gebruiker, en het narratief van het verhaal. ‘Stop deze drie ingrediënten samen in een trechter, en je krijgt een vorm van immersiviteit’, aldus De Haan.

De Verwarde Man
Een mooi voorbeeld waarin die drie elementen samenkomen, is de productie ‘De Verwarde Man’ van KRO-NCRV uit 2016, die de gebruiker in tien minuten tijd zelf laat ervaren hoe het is om een psychose door te maken. Het project borduurt voort op een dossier van De Monitor, dat meerdere artikelen publiceerde en tv-uitzendingen maakte over verwarde personen.

De afdeling digitaal en innovatie van de omroep besloot er vervolgens als experiment virtual reality van te maken. ‘Simpel gezegd wilden we in het hoofd kruipen van iemand die zoiets heeft meegemaakt’, zegt Cyril Snijders, die als online concept-ontwikkelaar de kar van het project trok. Om dat te bereiken werkte hij samen met ervaringsdeskundige Jeroen Zwaal, wiens interne gedachtenwereld virtueel werd nagebootst. Wie een VR-bril op zet, komt terecht in de geanimeerde huiskamer van Zwaal, en wórdt hem ook echt. ‘We hebben het verhaal bewust zo opgebouwd dat je in het begin nog mee kunt gaan in zijn gedachtenstroom, maar hem langzaamaan verliest. Dat maakt inzichtelijk dat het krijgen van een psychose een glijdende schaal is. Het is niet zo dat in één keer alle stoppen doorslaan. Het kan iedereen overkomen als de stress te hoog oploopt.’

Snijders: ‘Ik krijg nog steeds berichten van mensen die me vertellen dat het ze echt heeft geraakt. Dat is ook inherent aan VR. Zodra je die bril op hebt, eist het honderd procent van je aandacht. Terwijl: als je de krant leest, gaat je aandacht tegelijkertijd uit naar het kopje koffie dat ernaast staat, als je tv kijkt, zitten de kinderen naast je te krijsen, en terwijl je radio luistert sta je te koken.’

Toegankelijk
Complexe immersieve producties zoals als ‘De Verwarde Man’ zie je in de journalistiek nog maar weinig, zegt De Haan. Van de 190 producties die ze voor haar onderzoek analyseerde, was maar 7 procent in deze mate immersief. En dat is niet vreemd. Dit soort verhalen kost veel tijd en geld, en vraagt een hoop expertise en een interdisciplinaire werkwijze. ‘Niet iedereen heeft de middelen om zo’n productie te maken.’

Het goede nieuws is: dat hoeft ook niet. Want immersieve journalistiek kent vele vormen, zegt De Haan. En een complexe immersieve productie is lang niet altijd de beste manier om je doel te bereiken. Die vragen immers niet alleen veel van de maker, maar ook van de gebruiker, bijvoorbeeld dat ze in het bezit zijn van geavanceerde apparatuur zoals een VR-bril. ‘We zien dat technologie vaak leidend is: we hebben de beschikking over een techniek dus we gaan er iets mee doen, maakt niet uit wat. Maar veel belangrijker is de vraag wat wil je er eigenlijk mee bereiken? Wat is je doel?’

Wil je veel bereik? Dan heb je aan een 360 graden camera soms al genoeg, stelt De Haan. Als voorbeeld noemt ze de BBC, die daags na de bloedige aanslag in de Bataclan ‘Scenes outside the Bataclan’ maakte. Daarin kon je virtueel rondlopen in Parijs, en zien hoe mensen rouwden en bloemen legden. ‘De gebruiker is dan toeschouwer, geen participant. Daar heb je niet veel geavanceerde techniek voor nodig.’ Of neem een productie zoals de Volkskrant maakte over 50 jaar Paradiso. ‘”In de krochten van poptempel Paradiso” neemt je mee op een 360 graden rondleiding door alle verschillende ruimtes van het pand. Als gebruiker heb je het gevoel dat je zelf de verhaallijn kunt bepalen. En het kan gewoon op je laptop of je smartphone. Heel toegankelijk.’

Dus wat gaan wij doen?
Dat je ook met een minimum aan technologie immersieve journalistiek kunt bedrijven bewees freelancer Ties Joosten afgelopen jaar, toen hij samen met drie vrienden een journalistieke campagne over klimaatverandering lanceerde. Dat project maakte nauwelijks gebruik van techniek, maar zette in op interactie met de gebruiker. Met ‘Dus wat gaan wij doen?’, wilden Joosten en zijn team een publiek aanspreken dat – net als zij – de overtuiging heeft dat klimaatverandering het grootste probleem van deze tijd is, om vervolgens sámen op zoek te gaan naar oplossingen. ‘We wilden mensen in control brengen. Laten zien dat ze zelf iets kunnen bijdragen’, vertelde Joosten op een bijeenkomst over immersive storytelling van Media Perspectives in Beeld & Geluid.

‘We zochten daarbij naar hoogwaardige impact. Dus niet: één dag geen vlees eten of een kwartiertje korter douchen. Ik wist dat ik meer kon, en ik had het idee dat veel mensen dat gevoel met me deelden. Daarom hebben we gezegd: ga met ons mee op ontdekkingsreis, en gebruik jouw talent als uitgangspunt om de oplossing te vinden.’

Om dat voor elkaar te boksen maakten ze video’s die verspreid werden op Facebook (‘het grote sleepnet’), schreven ze artikelen en produceerden in samenwerking met Vrij Nederland een serie podcasts waarin de luisteraar een spoedcursus verduurzaming in zeven stappen (‘van wanhoop naar activisme’) kreeg voorgeschoteld. De podcasts werden teruggebracht naar de essentie en in stripvorm gepubliceerd in VN. De campagne werd afgesloten met een festival in Rotterdam, waarop de doelgroep zeven uur lang werd ondergedompeld in de zoektocht naar meer duurzaamheid. ‘Een groot succes’, noemt Joosten het. ‘Er waren 650 mensen, het was al weken van tevoren uitverkocht.’

Experiment
Wereldwijd wordt er volop geëxperimenteerd, maar zien we de eerste mediabedrijven inmiddels ook afhaken. Zo zette The Guardian het immersieve experiment juli 2018 stop. Grote vraag blijft: is het alle tijd, geld en moeite waard? ‘Die vraag is een van de redenen waarom we een onderzoek naar immersieve storytelling technieken zijn gestart’, zegt De Haan. ‘Krijg je value for money? Het idee is dat immersieve journalistiek een grote impact kan hebben. Maar is het wel zo? En op welke manier?’ De komende tijd start De Haan met wetenschappelijk publieksonderzoek waaruit moet blijken of de gebruikers van immersieve journalistiek daadwerkelijk meer emotionele betrokkenheid tonen, én of die emotionele betrokkenheid ook leidt tot meer kennis.

Wat Snijders betreft is het experiment van KRO-NCRV geslaagd. Het bereik van ‘De Verwarde Man’ was misschien niet zo groot omdat veel mensen simpelweg geen VR-bril in huis hebben, maar de productie heeft veel maatschappelijke impact gehad, vooral in de wereld van de GGZ. Dat kwam mede doordat Zwaal, die zelf een aantal brillen aanschafte, met de productie de boer op is gegaan langs instellingen, hulpverleners en de politiebond. ‘Als het thema verwarde mensen wat meer nuance heeft gekregen door het project, zeker bij de mensen die dagelijks met ze te maken hebben, dan is het voor ons geslaagd. Als omroep wil je in principe een zo groot mogelijk publiek. Maar kwalitatieve impact is ook een rol die we geacht worden te vervullen.’

Zwaal reist nog steeds rond met ‘De Verwarde Man’. En Snijders werkt aan een nieuw, soortgelijk project. ‘Daar kan ik nog niets over kwijt.’ Daarnaast heeft hij ook zijn zinnen gezet op een aantal projecten met 3D audio. ‘Daar zie ik een hoop potentie. Het is heel erg immersief, en het voordeel is dat het goed te verspreiden is. Iedereen met oordopjes kan een 3D audio-ervaring beleven.’

Ook Joosten wil op herhaling met zijn campagne over klimaatverandering. ‘We denken na over een volgende editie. We only scratched the surface, als het om dit onderwerp gaat’, waren zijn afsluitende woorden tijdens de bijeenkomst in Beeld & Geluid. Hoeveel invloed zijn campagne nu écht heeft gehad, is extreem lastig meetbaar, erkent hij. ‘Maar ik weet wel dat er zes bezoekers van het festival naar huis zijn gegaan met een business­plan voor een duurzame onderneming onder de arm. Die zijn daar nog steeds mee bezig. En als het een succes wordt, zijn ze met een beetje geluk de komende veertig jaar, vijf dagen per week, acht uur per dag in de weer met hun strijd tegen klimaatverandering. Dat noem ik impact.’

Beleef zelf de immersieve producties die hier aan bod komen:
De Verwarde man

Dus wat gaan wij doen?

Beleef de Nachtwacht

Onzichtbaar Nederland

In de krochten van poptempel Paradiso

Notes on Blindness

Meer informatie over het onderzoek naar Immersieve Journalistiek van Yael de Haan bij Journalismlab.

Tip de redactie

Logo Publeaks Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, adjunct-hoofdredacteur

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.