Wanneer mag de man met de kliefbijl komen?

De directeur van een incassokantoor wordt gebeld door een journaliste die hem wil spreken over de opzet van een televisieprogramma over zijn bedrijfstak. Zij maken een afspraak in een hotel, maar daar wacht een team van het programma Foute Boel (SBS6) hem op. Presentator Jens Olde Kalter confronteert de directeur met klachten. Namens een huisbaas met vorderingen zou hij huurders ‘extreem intimideren’. De directeur ontkent, zegt dat hij nu eenmaal ‘geen bloemen bezorgt’, maar wil verder niet inhoudelijk reageren. Hij zegt een afspraak toe, maar komt daar later op terug. Hij dient een klacht in bij de Raad voor de Journalistiek.

Foute Boel staat in een traditie van ‘overvaljournalistiek’. De verslaggever springt in de bres voor gedupeerden. Hij gaat met ‘draaiende’ camera namens hen verhaal halen bij de boosdoener. Het is voor de goede zaak en het kan spannende beelden opleveren (zo zag ik jaren geleden Willibrord Frequin en zijn collega’s wegrennen over een besneeuwd pad om buiten bereik van een man met een kliefbijl te blijven).

De Raad voor de Journalistiek is niet gek op dit ‘journalistieke wapen’, vanwege het ‘intimiderende karakter’. De journalist moet met open vizier werken, waarheidsgetrouw zijn en gepast wederhoor bieden. Het verweer dat iemand die niets te verbergen heeft, ook niets heeft te vrezen, is een theorie. Wie een keer onverwacht een assertieve plopkap in het gezicht heeft gekregen, weet beter.

In de praktijk blijkt de Raad hierin niet onverbiddelijk. Er zijn klachten afgewezen omdat de journalisten voldeden aan voorwaarden: er was sprake van een misstand, de beschuldigingen waren feitelijk onderbouwd, de betrokkene was eerst op normale wijze benaderd, het wederhoor kwam voldoende aan bod, er werd rekening gehouden met het privacybelang en de ‘overval’ voegde iets wezenlijks toe; de kliefbijl lijkt me bijvoorbeeld een treffende illustratie van klachten over agressiviteit. Dan kan er volgens de Raad, die niet doof is voor de audiovisuele noden van tv-makers, sprake zijn van ‘een relevante meerwaarde’, die de authenticiteit vergroot.

Bij Foute Boel concludeerde de Raad dat de programmamakers zich onvoldoende hadden ingespannen voor ‘normaal’ weerwoord. Zij zeggen hun werkafspraken aan te passen. En het incassobureau heeft onder druk van de Autoriteit Consument en Markt zijn ‘agressieve werkwijze’ gematigd en afscheid genomen van de huurbaas als opdrachtgever.

De voorzitter van de Raad voor de Journalistiek heeft geen stem in de beoordeling van klachten. Hij verwoordt slechts zijn eigen mening.