Vrij Nederland: 5,9

Toen Groot Koerkamp het Amerikaanse maandblad Vanity Fair bejubelde als zijnde ‘natuurlijk ons aller lievelingsblad’, staarde de hoofdredacteur van wat ooit het prestigieuze lijfblad van links Nederland was peinzend naar het dak van de studio. Onthecht.
Die heeft het zwaar, dacht ik. Als ex-maker van HP/De Tijd, bekend met Vrij Nederlands HOI-cijfers, begreep ik daar wel iets van.
En jawel, twee weken later kwam het nieuws.

Na 75 jaar wordt VN binnenkort een maandblad. Is dat erg? Voor de makers: nou en of. De redactie van het weekblad telt twintig fte’s. Het maandblad moet een enorme ‘seller’ worden wil, pak hem beet, de helft van die ploeg in dienst kunnen blijven.
Ter illustratie: HP/De Tijd verbrandde na de transitie tot maandblad, in 2012, nog altijd een bedrag dat alleen eigenaar Jacques de Leeuw op de bank had staan. Dat wilde hij graag zo houden, dus vlogen ook de laatste drie schrijvende ‘seniors’ eruit. Met nog slechts één fulltimer (ondergetekende, als co-hoofdredacteur) en één parttimer (de eindredactrice) op de payroll maakte HP het jaar daarop nog stééds verlies. Tegenwoordig wordt het blad volledig door freelancers in elkaar gedraaid.
De VN-redacteuren die mogen blijven, moeten hun gemiddelde paginaprijs reduceren door zoveel mogelijk freelancers uit de kolommen te tikken. En freelancers hebben het al zo zwaar.

Kortom: ik benijd mijn collega’s - vorig jaar zijn ze ook al door hun uitgever de Weekbladpers de grachtengordel uitgeknikkerd - allerminst.

Vrij Nederland was in mijn HP-tijd mijn favoriete tegenstander. Elsevier vond ik een beter gemaakt blad, maar Elsevier-redacteuren waren brave ambtenaren, die op feestjes best wilden erkennen dat zij qua oplage weliswaar succesvoller waren, maar dat wij van HP de leukere baan hadden.
Nee, dan de VN-collega’s, daar kon je je tenminste lekker aan ergeren. In de kroeg. En als zij weer eens een journalistieke prijs kregen en wij niet. Redacteur Robert van de Griend besprong in zulke gevallen zelfverzekerd het podium, merkte op dat de jury het weer uitstekend had gezien en verblijdde de zaal vervolgens met een aubade aan het adres van zijn hoofdredacteur Van Exter. Die Van de Griend niet lang daarna benoemde tot zijn adjunct, maar dit terzijde.

En ja, ik was jaloers op hun tijdrovende - en dus dure - onderzoeksverhalen. Schrijven konden ze ook, die VN’ers. Maar ik schudde ook vaak het hoofd. Over de commercieel gezien wel erg stoutmoedige coverkeuzes. Over de sombere uitstraling. Over de hautaine grachtengordelattitude, die de redactionele blik op wat er in de maatschappij gaande was nogal eens vertroebelde. En natuurlijk over het schrappen van de populaire rubriek ‘Geknipt voor u’ (door adjunct Frank Poorthuis, die ik in 2011, toen hij hoofdredacteur van HP/De Tijd werd, alsnog een nietmachine naar zijn hoofd heb geslingerd).
Toch schafte ik afgelopen december weer trouw het ‘extra dikke winternummer’ aan, traditioneel hét nummer waarin je als redactie moet laten zien wat je kunt. Een editie met maandbladallure., zogezegd.

Echter, alleen het interview met Charlie Hebdo-tekenaar Willem nodigde me direct uit tot lezen. De man heeft - het is bekend - het nodige meegemaakt vorig jaar. Toch werd ik van de rest van het blad nóg neerslachtiger. De foto’s waren veelal zwart-wit of hadden een artistiekerig filtertje, waardoor zelfs ‘Het jaar van JFK’, over de nieuwe held van links Jesse Klaver, herfstig oogde. In combinatie met de onderwerpen - ‘Dominee in een steeds legere kerk’; ‘In Syrië is geen hoop meer’ - voelt zo’n blad lezen dan als huiswerk maken.

Ondertussen werd ik telkens afgeleid door mijn mobieltje: alwéér een prikkelend (wat niet hetzelfde is als goed) én behapbaar stuk van De Correspondent. En dan was er ook nog het stapeltje niet-uite dagbladen, die steeds meer op tijdschriften gaan lijken.
Dapper sloeg ik me door de Kerst-VN heen. Maar ik heb niet één keer gegrinnikt, en zeker aan het eind van het jaar is de lezer daar hard aan toe. Dat heeft HP/De Tijd altijd een stuk beter begrepen.

Frits van Exter is sinds 1 januari VN-hoofdredacteur-af. Gezien zijn cijfers is dat terecht. Zijn opvolger moet Rob Wijnberg achterna, begrijp ik uit de berichtgeving. Dat is net zoiets als PTT Post dat Mark Zuckerberg vertelt dat het een site gaat bouwen waarop vrienden elkaar vakantiekiekjes kunnen laten zien.
Maar die eerste maandedities ga ik zeker kopen. Als het niet heel erg tegenvalt, neem ik misschien wel een abonnement. Uit loyaliteit aan een oude, geliefde concurrent.