Vita de Geus-Kovalenko: ‘De media zijn eindelijk wakker geworden’

‘Ik weet hoe het werkt in de media’, zegt Vita Kovalenko, terwijl ze vanaf de 21e verdieping van een Rotterdamse kantoortoren het adembenemende uitzicht overziet. Kovalenko werkt als hoofd marketing voor pensioenbelegger Cardano. Vanuit die functie weet ze wat de mechanismen zijn om aandacht te krijgen van journalisten. Nu de oorlog in haar moederland in alle hevigheid woedt, kan ze overal waar ze maar wil over de oorlog vertellen.

Op het moment dat we Kovalenko spreken, is ze vanaf het moment dat de Russen hun invasie begonnen al zes keer aangeschoven bij Op1. ‘Ik probeer aan die tafel de gewone mensen in Oekraïne te vertegenwoordigen, want hun verhaal blijft soms onderbelicht. Natuurlijk moet je het hebben over geopolitiek, maar als je deskundigen soms hoort praten, lijkt het wel of ze een potje Stratego aan het spelen zijn. Terwijl mijn oma een longontsteking heeft opgelopen omdat ze een week in een kelder zonder verwarming heeft moeten schuilen. Ik zit bij Op1 voor de menselijke verhalen van al die miljoenen Oekraïners.’

Kovalenko kan het goed vinden met de redacteuren van Op1. ‘Ze staan open voor mijn ideeën en maken soms gebruik van mijn hulp. Dankzij mijn contacten in Oekraïne had Op1 bijvoorbeeld een live-verbinding met Vitali Klitsjko, de burgemeester van Kiev. Ik zit ook in een app-groep met andere Oekraïense Nederlanders. In die groep stemmen we met elkaar af in welke talkshows we gaan zitten en welke verhalen en argumenten we gaan gebruiken.’

Associatieverdrag
Nog maar vier jaar geleden besloot Kovalenko, die in 2006 voor de liefde naar Nederland kwam, even helemaal geen mediaoptredens meer te doen. Sinds de Maidan-revolutie in 2014 had ze samen met andere Oekraïense Nederlanders veel actie gevoerd en interviews gegeven. ‘Daarvoor was ik vooral bezig met het opbouwen van een bestaan in Nederland, maar die revolutie triggerde iets bij mij. Ik merkte dat Oekraïne niet goed vertegenwoordigd was in de media en dat er niet veel kennis was over het land. Ik wilde mijn vaardigheden als communicatiespecialist inzetten om dat te veranderen.’

Ook in de aanloop naar het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne, in 2016, voerde Kovalenko actief campagne. ‘Ik herinner me dat ik meedeed aan een debat bij de NOS, met voor- en tegenstanders van het verdrag. Opeens zat er een pro-Russische man uit Oekraïne tegenover mij, niemand wist waar die man vandaan kwam. Ik had de indruk dat de NOS het zelf ook niet wist, het moest allemaal snel geregeld worden. Daarna was hij opeens weer verdwenen. Mij kun je gewoon googelen en dan weet je precies wie ik ben, maar over die man heb ik online nooit meer iets kunnen vinden. Het toonde voor mij weer eens aan dat de Russen overal invloed hebben – ook in de media.’

Daarna, in 2017, organiseerde Kovalenko een fototentoonstelling over Oekraïners die als gevolg van het conflict in Oost-Oekraïne en de annexatie van de Krim op de vlucht waren geslagen. ‘De Oekraïense vluchtelingen zijn een vergeten groep’, zei ze destijds tegen de NOS, een uitspraak die tekenend is voor haar gemoedstoestand in die tijd. Enigszins moedeloos geworden door de afnemende aandacht besloot Kovalenko in 2018 een mediapauze in te lassen. ‘Ik had vier jaar keihard geknokt voor aandacht voor Oekraïne, maar voor mijn gevoel was er nauwelijks nog interesse. Natuurlijk is mijn perspectief gekleurd, maar je wilt graag dat mensen dat perspectief ook kennen. Ik denk dat ook journalisten lange tijd niet doorhadden hoe de Russische propaganda werkt en hoe diep die geworteld is. Nederland was in die jaren met heel andere dingen bezig.’

Je weet dat de ambassadeur alleen maar in Buitenhof zit om een bijdrage te leveren aan de Russische propagandacampagne. Dus wat levert zo’n interview dan op?

First lady
Pas nu Poetin een allesvernietigende oorlog is begonnen, zijn de media wakker geworden, vindt Kovalenko. En vindt ze dat ze zelf ook weer een bijdrage kan leveren door interviews te geven. ‘De oorlog is verschrikkelijk, maar gelukkig is er nu eindelijk aandacht voor Oekraïne. Veel journalisten graven dieper dan ooit, je kunt overal verhalen lezen over de geschiedenis van het land en de relatie met de Russen. Laatst werd ik bij talkshow M uitgenodigd omdat ze nota bene een item hadden over de Oekraïense first lady, de vrouw van president Zelensky. Eerlijk gezegd kende ik haar zelf ook nauwelijks, dus het bewijst wel dat er iets veranderd is.’

Toch vindt Kovalenko sommige media nog steeds naïef. Dat Buitenhof de Russische ambassadeur in de uitzending had, vindt ze bijvoorbeeld maar moeilijk te verdedigen. ‘Je weet vooraf dat die man er alleen maar gaat zitten om een bijdrage te leveren aan de Russische propagandacampagne. Dus wat levert zo’n interview dan op? Misschien dat mensen zien dat hij liegt, maar dat geldt alleen voor hoogopgeleide mensen die de context kennen. Als je toevallig de televisie aanzet en een paar quotes van die man ziet, krijg je misschien een heel ander beeld. Daarom vind ik het ook moeilijk om te zien dat de toespraken van Poetin eindeloos worden getoond en herhaald, mensen worden daar toch door beïnvloed. Journalisten vinden dat ze objectief moeten zijn, daarom laten ze het zien. In feite zit hun objectiviteit Oekraïne in de weg.’

Kovalenko vertelt over een ontmoeting met de moeder van een schoolvriendinnetje van haar dochter. ‘Ik kwam mijn dochter ophalen bij de BSO en toen vroeg die moeder: klopt het nou dat het zo erg is in Oekraïne? Zelfs zij twijfelde of het allemaal wel waar was.’

2 procent aandacht
In de media gaat het ook regelmatig over de Russische connecties van FvD-leider Thierry Baudet. Zembla wijdde er onlangs onder de titel ‘Kremlin in de Kamer’ een complete uitzending aan. Het is goed dat de media Baudet kritisch blijven volgen, vindt Kovalenko. ‘Vooral omdat de politieke transparantie over financieringsstromen nog ontbreekt.’

Toch vindt ze dat Baudet en andere complotdenkers te veel aandacht krijgen. ‘Het zijn mensen die alleen maar onderwerpen zoeken waar ze ophef over kunnen veroorzaken, een ideologie hebben ze niet. Baudet heeft onevenredig veel aandacht gekregen. Misschien zouden de media een stelregel moeten hanteren: een politicus krijgt net zoveel aandacht als zijn vertegenwoordiging in het parlement. Dus als 2 procent van de kiezers op Baudet heeft gestemd, dan geef je hem ook maximaal 2 procent aandacht.’

Het valt Kovalenko op dat talkshows graag de afwijkende mening laten horen. ‘Dan scoor je blijkbaar goede kijkcijfers. Het viel me al op in 2014. Als je honderd Oekraïners hebt met mening A en één Rus met mening B, dan laten ze die Rus aan het woord.’

Nu de gruwelen van de oorlog dagelijks via alle kanalen te zien zijn, heeft Nederland een reality check gekregen. Kovalenko heeft er soms moeite mee om keer op keer te lezen dat Kiev net zo ver is als Madrid. Het pijnlijkste vond ze een verhaal in het AD, over de Oekraïense kerncentrales die – soms letterlijk – onder vuur liggen. ‘De conclusie van dat verhaal was: als een van de kernreactoren in Oekraïne ontploft, hebben we er in Nederland niet zoveel last van. Dus er gaan miljoenen mensen dood, maar in Nederland valt het allemaal best mee. Als ik zo’n verhaal lees, moet ik wel even slikken.’