Vergeet ZZP’ers niet in CAO

Waar haal je de kennis vandaan dat bijna geen enkele ZZP’er zelf kiest voor het zelfstandigenbestaan? Ik ken er namelijk een hele hoop. En een aardig deel daarvan verdient als ZZP’er beter dan als loondiender. Je idee dat het misbruik van ZZP’ers tegengegaan moet worden steun ik, maar bedrijven verplichten mensen zoveel mogelijk in vaste dienst nemen slaat de plank volledig mis. Zo verpest je de markt voor die mensen die wel echt gekozen hebben voor dat bestaan als zelfstandige.

Beste Gerard,
Ik vind het mooi dat je zzp’ers op deze manier een hart onder de riem wilt steken, maar ik vind niet dat zzp’ers moeten worden neergezet als mensen die noodgedwongen zelfstandig zijn en - arme stumperds - eigenlijk allemaal zitten te azen op een vaste baan.
Ik ben nu vijftien jaar werkzaam in de journalistiek, waarvan minstens 12 jaar als zzp’er. Ik heb zes keer de wereld rondgereisd, schrijf de leukste verhalen voor bladen en kranten. Ik doe een enorme bak ervaring op in diverse disciplines: redacteur, eindredacteur, chefredacteur en coördinator.
Door de jaren heen is diverse malen een aanbod langsgekomen of ik niet in dienst wilde komen, maar ik heb dat altijd vriendelijk afgeslagen. No way dat ik mijn mooie bestaan wil opgeven.
Ook heb ik cursussen gevolgd, al tien jaar geleden een huis gekocht en pensioen opgebouwd.
Ik vorm hierin geen uitzondering. Ik ken genoeg freelancers om mij heen die een ontzettend mooie en zinvolle carriere hebben. Natuurlijk zijn de tijden nu door de crisis veranderd, maar geldt dat niet ook voor mensen in vaste dienst?

“ZZP’ers moeten in dienst worden genomen.” Het wordt steeds gekker. Blijkbaar is de Volkskrant-zzp’er geen een echte zelfstandige, anders zou hij/zij meerdere opdrachtgevers hebben en daarmee de keus om wel of niet mee te gaan in de tarievenstrijd. Een zzp’er is actief op een markt. Problemen op die markt los je niet op door zzp’ers “in dienst te nemen”. Volgens mij gaat het hier over goed opgeleide en ontwikkelde professionals waarvan je mag verwachten (als het echt moet) dat ze kunnen meeveren met de economische omstandigheden.

Gerard,

Ik vind het fantastisch dat je als redacteur met een vast contract je druk maakt over de positie van freelancers. Alle lof daarvoor. Het feit dat blijkbaar de freelancers zelf niet bij naam genoemd (durven?) worden, zegt al iets.

Het lijkt me goed als de CAO-makers naar de hele arbeidsmarkt voor de journalistiek kijken. Vaste krachten en freelancers. Dat daar binnen verschillende groepen bestaan, zoals gedwongen zzp-ers en vrijwillig freelancers, betekent dat er bij nieuwe afspraken niet over een nacht ijs gegaan moet worden. Wat niet betekent dat het niet interessant is om te kijken naar mogelijkheden om het voor een ieder beter te maken. Succes met het onder de aandacht brengen!

Bijzonder, maar er is inderdaad een tweedeling. ZZP-ers die ervoor kozen en er gelukkig mee zijn, en ZZP-ers die ontslagen werden en noodgedwongen zelfstandig werden en voor de helft of soms een derde van hun vorige uurloon bij dezelfde werkgever terug mogen komen. De eerste groep doet aan makkelijke, losse opdrachten, de tweede wil meestal kritische journalistiek bedrijven.
En inderdaad, mensen ontslaan en ze als ZZP-er terug in huren is een manier om onder de CAO uit te komen. En als dat in grote mate gebeurt dan zijn we letterlijk terug bij af. Het is de dood voor onderzoeksjournalistiek.. of zelfs normale kritische journalistiek, kost te veel tijd, levert te weinig op.

Ik zie het prototype journalist voor me, dat in cartoons altijd wordt geshowd. Lange regenjas, ongeschoren, te korte nachtrust, armoedig, geen cent te makken, rokend en veel drinkend. In de cartoons kennen ze overigens de vrouwelijke variant nog niet. Waar kwam dit beeld vandaan? Geen idee. Maar we hebben dat beeld weten te veranderen, we zijn een gerespecteerde beroepsgroep nu. Maar als de uitgevers hun zin krijgen, dan gaan we weer terug naar dat beeld. Is dat wat we willen?

Beste Gerard,

Je initiatief is prijzenswaardig, maar wat mij betreft ligt er ten dele een denkfout aan ten grondslag. Het is prima voor degenen die tegen wil en dank freelancer zijn geworden, vaak nog hetzelfde werk doen op dezelfde redactie als vroeger, maar toen nog in loondienst en nu als gedwongen zelfstandige. Ik schrijf veel voor bladen van de FNV. Binnen de vakbeweging worden dit “schijnzelfstandigen” genoemd. Die constructies moeten zeker worden aangepakt. Hier wacht een mooie taak voor de NVJ om dit bij de komende cao-onderhandelingen aan te pakken.
Daarnaast heb je een grote groep freelancers die hiervoor, al dan niet al lang geleden, bewust voor hebben gekozen. Ik ben er zelf een van. Al 23 jaar freelancer tot volle tevredenheid. Uiteraard zijn er wel eens mindere tijden, maar ik kan me niet voorstellen ooit nog in loondienst te treden.
Voor de freelancer die ik ben kan de NVJ niets betekenen. Ondanks dat de NVJ er ongetwijfeld anders over denkt, is er volgens mij sprake van een belangstelling tussen vakbonden en zzp’ers. Vakbonden zijn opgericht om de belangen van werknemers te behartigen. Prima, ze doen nuttig werk en dat moeten ze vooral blijven doen. De belangen van zzp’ers lopen doorgaans niet gelijk op. Sterker nog, ze staan vaak haaks op elkaar.
Illustratief is het feit dat FNV Zbo, de organisatie binnen FNV Bouw die zich inzette voor zelfstandigen in de bouw, zich enkele jaren geleden los heeft gemaakt van FNV Bouw. Ondanks dat je in de bouw schijnzelfstandigen hebt, waar FNV Bouw zeker wat aan moet doen, zijn er ook zzp’ers die hiervoor bewust hebben gekozen.
Ik weet dat bij acties van FNV Bouw op bouwplaatsen de verwijten aan zzp’ers die niet wilden staken maar doorwerken (begrijpelijk, voor hen betekent geen werk, geen inkomsten) niet van de lucht waren. “Onderkruipers, stakingsbrekers”, om er maar een paar te noemen..
Dat de NVJ zich inzet voor schijnzelfstandigen in de journalistiek, is een prima zaak. Maar inzetten voor zzp’ers die dat vanuit overtuiging zijn? Dat is niet mogelijk. Niet voor niets ben ik, ondanks dat ik voor de vakbeweging werk en niemand mij van het belang van sterke vakbonden hoeft te overtuigen, om principiële redenen al jaren geen lid meer van de NVJ. Daar heb ik namelijk als zzp’er niets te zoeken.

‘De eerste groep doet aan makkelijke, losse opdrachten, de tweede wil meestal kritische journalistiek bedrijven.’

Lekker generaliserend, Jacqueline. Ook veel zzp’ers die er zelf voor kiezen willen kritische journalistiek bedrijven. Ook die ken ik tenminste genoeg.

Ik ben benieuwd… heeft die tweedeling in ZZP-ers toevallig ook te maken met het moment waarop ze met hun carrière begonnen?
Het lijkt erop dat ZZP-ers die tevreden zijn vooral mensen zijn die al lang in het vak zitten. Misschien begrijpelijk? Zij hadden al een netwerk en goede tariefafspraken met opdrachtgevers voordat de financiële en mediacrisis begon.

@ Nick, ik weet dat de veel ZZP-ers ook kritische journalistiek willen bedrijven. Maar er is wel een fundamenteel verschil… geld, het inkomen. Een ZZP-er die er doelbewust voor kiest is een ondernemer, hij of zij weet dat hij zakelijk moet zijn. Oftewel, hij kiest voor verhalen die, hoe cru het ook klinkt, makkelijk te maken zijn. Je moet zekerheid hebben dat je het verhaal rond krijgt en dat je je geld krijgt. Verslag doen, een persconferentie volgen, een interview schrijven… dat zijn journalistieke werken met een hoog succesgarantie. En natuurlijk is iedere journalist kritisch in dat soort verhalen. Maar als je echt de diepte in wilt, het verhaal achter het persbericht wilt weten, betekent dat dagen lang research, soms zelfs weken. En dat doe je als ZZP-er niet meer, omdat het niet loont. Je krijgt namelijk niet per uur,  maar per eindproduct betaald. Klein voorbeeldje.. in loondienst check je vaak verhalen kapot. Je gaat niet van het persbericht uit, je gaat de rapporten erachter lezen. En helaas, vaak blijkt er dan niets van te kloppen en doe je er dus niets mee. Als ZZP-er kun je je die verloren uren niet veroorloven.
En ja Lenny, die tweedeling heeft volgens mij ook te maken met de tijd waarin we nu leven. ZZP-ers die jaren geleden begonnen werken aanbod gericht. Zij bepaalden hun eigen aanbod, ontwikkelden een specialisme. De nieuwe ZZP-ers werken vaak vraaggericht, ze worden ‘s morgens opgebeld met het verzoek een bepaald verhaal te maken. En wat doe je dan… neem je een persbericht als uitgangspunt, bel je wat voor en tegenstanders en schrijf je je bericht.. waar op zich niets mis mee is. Ware het niet dat we door deze manier van werken nogal eens onwaarheden in de krant zetten. Want helaas persberichten en woordvoerders spreken lang niet altijd de waarheid. De actualiteit bewijst dat opnieuw.. bejaardenhuis in gevangenis.
Of check je of het persbericht wel klopt met als gevolg dat je misschien moet zeggen.. sorry jongens… ik ga hier niets over schrijven… blijkt onzin te zijn. Met als gevolg… dat je ook geen inkomen hebt.
Als ondernemer kies je voor het eerste, is veilig, conform de regels en je hebt je inkomen. Als journalist in loondienst kies je voor het tweede, je hebt de luxe om een verhaal niet te schrijven.
Als freelance journalisten dezelfde tarieven zouden krijgen als vaste medewerkers, dan zouden we deze valkuil in ieder geval ontwijken. Dus per uur betalen, conform CAO. Want dan kunnen kranten op kwaliteit selecteren.

@Jacqueline: met het risico dat ik in herhaling val: je scheert hier weer alle zzp’ers over één kam. Ik ken er genoeg die wel gewoon verhalen kapotchecken en weken, maanden, zo niet jaren onderzoek doen voordat ze met een verhaal naar buiten komen. Goed voorbeeld daarvan is een bevriend journaliste die twee jaar lang onderzoek deed naar sekstoerisme in Ghana, daar meerdere keren naartoe ging om haar verhaal te checken en uiteindelijk publiceerde toen alles op zijn plek viel. En wat te denken van al die freelance journalisten die maanden of jaren werken aan de research van een boek, zoals Jens Olde Kater onlangs met zijn Badr Hari-biografie? Natuurlijk doen freelancers ook regelmatig makkelijke klusjes, maar dat is voor aardig wat vaste redacteuren niet anders. Veel van de voorbeelden die je aanhaalt in je reactie op Lenny zijn die van verhalen die doorgaans door vaste redacteuren opgepikt worden.

Als gevolg van alle consternatie door reorganisaties bij de krant lag ik op een dag - 10 oktober 2007 - bij de huisarts plat op tafel. De fotograaf belde of ik nog kwam, ik was die morgen met hem op reportage geweest. Ik zei: ‘Nooit meer!’. Op 1 januari 2008 ben ik begonnen als ZZP’er, gevoed met een gouden handdruk. Een half jaar later was het crisis. Het lukte me om mijn hoofd boven water te houden en gaandeweg nieuwe opdrachtgevers te vinden. Totdat opnieuw de crisis uitbrak en het aantal opdrachten terugliep. Met dit verschil: mediabedrijven beginnen te tornen aan de tarieven, die al ver beneden de CAO-norm liggen.
De handdruk vormt mijn pensioen, mezelf verzekeren stel ik al vijf jaar uit, hopende op betere tijden…

Het gaat mij er natuurlijk niet om de freelancer, tegenwoordig zzp’er genoemd, uit te bannen. Laat iedereen die wil lekker freelancen. Het is niets voor mij, maar als een ander zich er goed bij voelt en een inkomen kan verdienen: prima. Doen we al eeuwen zo.

In economische zin heeft de freelancer voor- en nadelen. Het nadeel betreft de slechtere betaling (dat is deels het gevolg van de ruime arbeidsmarkt), geen vakantiedagen, geen ziektegeld, geen pensioen etc. Voordelen zijn er ook: hij (natuurlijk, ook zij) kan een product, of een idee, meerdere keren te gelde maken bij meerdere opdrachtgevers. 

Maar dat voordeel is het niet voor de zzp’er waar ik het over heb: de bureau-zzp’er. Dat zijn, ik zeg het nog meer eens, mensen die precies hetzelfde werk doen als de loonslaven met een cao, zoals ik. Zij doen eindredactie is strak ingeroosterde schema’s, of de vormgeving.

Soms zijn ze ook verslaggever, maar wel van het soort dat vrijwel dagelijks aan het bureau zit en meedraait in de vergaderingen. Zij hebben dat extra aan vrijheid niet, en zij kunnen hun werk niet twee, drie, vier maal verkopen. Maar zij krijgen in doorsnee (veel) slechter betaald, ze krijgen geen vakantiedagen, geen pensioen etcetera. Dat is de groep waar het me om gaat.

Ik zie hier ook de vraag passeren wie er nou kritischer is, de zzp’er of de loonslaaf. Die lijkt me niet te beantwoorden. Een grote onafhankelijkheid is cruciaal. Zowel voor de loonslaaf als voor de zzp’er zijn daar grenzen aan.

Een andere vraag over de kwaliteit lijkt me wel van belang, maar dat is dan een vraag die de hoofdredacteuren zich moeten stellen. Wat betekent het voor het karakter van een redactie als die steeds meer uit zzp’ers, dus de vrije jongens en meisjes bestaat? De binding van de zzp’er met de titel is minder. Dus zal het eigen karakter van de redactie verwateren. Mensen worden inwisselbaar, letterlijk, en uiteindelijk levert dat een inwisselbare redactie op.
Dat vind ik zorgelijk, maar daar gaat het me hier niet om. Het gaat hier om een doodgewone gelijke behandeling van mensen die gelijk werk doen.

Werkgevers moeten ophouden zzp’ers te gebruiken als goedkope vervangers van werknemers. Dus laten we een cao maken waarin dit misbruik van zzp’ers wordt ingeperkt.

ZZP’ers die al jaren hetzelfde werk doen als journalisten in loondienst hebben wel degelijk rechten, onder andere ontslagbescherming. Zie http://www.mmg-advocaten.nl/columns/column_53.pdf

Zit aan ZZP niet de factor ‘ondernemen’ gebonden, en de mogelijkheid om meerdere inkomstenstromen op te bouwen? Ondernemen houdt niet per se in dat je alle inkomsten uit één bron (of activiteit!) moet krijgen.  Er zijn ongetwijfeld journalisten die al op deze manier werken, maar het is een manier om een stabieler inkomstenfundament te bouwen.

Duidelijke reactie, Gerard. Ben het helemaal met je eens dat werkgevers op moeten houden zzp’ers te gebruiken als goedkope vervangers voor werknemers. Het inperken van dit misbruik, dat kan ik alleen maar toejuichen.

Flexibiliteit met freelancers is al bijna net zo oud als de journalistiek is. Tegenwoordig zijn het zzp’ers. Natuurlijk is enige regulering nodig om te voorkomen dat uitgevers de goedkoopste mogelijkheden uitzoeken. Er zijn inderdaad erg veel gevallen van uitbuiting bekend, in met name bij vele huisaanhuis-bladen die al helemaal niet zijn gericht op journalistieke kwaliteiten maar journalisten inschakelen als bladvulling voor advertenties.
Ook valt niet te ontkennen dat een groot deel van de journalisten het freelancewerk een uitkomst biedt. Het gaat wel erg ver om voor een kernredactie (bureauredacteuren, opmakers, enz.) zzp’ers in te schakelen. Zij moeten gewoon na een periode (vroeger had je 3 maanden opzegtermijn) in vaste dienst genomen worden, hetzij in deeltijd. Aan de uitgever de taak om kwaliteiten te vinden en daarnaar te betalen. In de aanlevering van verhalen en reportages kun je net zo makkelijk freelancers inschakelen, die als enige nadeel voor de uitgever hebben dat zij vaak voor meerdere opdrachtgevers werken (vaak daardoor ook veel afwisselender werk hebben…).
Maar het allerbelangrijkste is dat opdrachtgevers ook met de kwaliteiten rekening houden en daarnaar betalen. Dan mag best de ene freelancer beter betaald worden dan de ander.
Als uitgevers met hun product voor een dubbeltje op de eerste rij willen zitten, komen ze van een koude kermis thuis. De praktijk laat zien, dat dit soort producten het ook niet lang overleeft. Daarnaast ben ik voorstander van initiatieven waarbij journalisten pas redelijk betaald gaan worden als binnen een bepaalde tijd een product winstgevend is geworden. Lukt dat niet dan is de risico-nemende journalist ook zijn opdracht kwijt.
Gerard Reijn heeft dus deels gelijk!

Goed punt meneer Roodenburg. Ben zelf voorstander van een basisinkomen van een freelance journalist.. gerelateerd aan zijn ervaring. Want waarom zou een beginnende journalist freelance hetzelfde verdienen als een ervaren kracht?Vervolgens kijken we op welke pagina iets komt… dat is meestal ook al het geval. Maar laten we dan ook kijken naar de impact van een verhaal. Wordt het door tien media overgenomen. dan gaat de krant bij betalen, lijkt mij. En fors.. hoe meer media-aandacht, hoe hoger de bijbetaling. Dat is namelijk ondernemerschap. Het is het een of het ander.. of je betaalt een journalist naar zijn ervaring, of naar zijn impact. Maar dus niet voor een dubbeltje op de eerste rij. En redelijk is in mijn optiek dus het basissalaris.  Geef mensen die floreren ook het inkomen dat daarbij hoort.