Twee humane journalisten

Herman Salomonson (1892-1942) wordt door zijn biograaf Gerard Termorshuizen als een ‘humaan koloniaal’ getypeerd. Marc Chavannes en Liesbeth Wytzes portretteren Hendrik Jan Schoo (1945-2007) als een ‘humaan radicaal realist’. De levens van beide journalisten liggen ver uit elkaar maar kennelijk is er iets dat hen bindt: humaniteit.

Salomonson werkte in Nederland bij het Algemeen Handelsblad en De Groene Amsterdammer, in Nederlands-Indië bij de Java-Bode, in zijn tijd liberale kranten. Daarna was hij directeur van persbureau Aneta dat de berichtgeving tussen Nederland en Indië verzorgde. Bekend was hij vooral door zijn rijmkronieken onder het pseudoniem Melis Stoke. Hij was een echte koloniaal maar… wel humaan.

De positiekeuze van Schoo is moeilijker samen te vatten. Hij was onderwijzer en leraar, bladenmaker (Psychologie, Intermagazine en Weekbladpers) en opiniejournalist (Elsevier en de Volkskrant). Ooit folderde hij voor Den Uyl maar bij Elsevier haalde hij Fortuyn binnen als columnist en bij de linksige Volkskrant schreef hij kritisch over multiculturalisme, de verzorgingsstaat en de ‘permissive society’. Zelf geen populist had hij wel begrip voor boze burgers. Onderzoekend in zijn aanpak, radicaal in zijn conclusies, een realist maar… van het humane soort.

Salomonson, die in de oorlog omkwam in het concentratiekamp Mauthausen, behoort tot een koloniaal verleden dat achter de horizon verdwenen lijkt. Dat Nederlands-Indische kranten in die koloniale maatschappij prominent aanwezig waren, is evident als je de biografie van Termorshuizen leest.

Welke rol hedendaagse journalisten spelen in de beeld- en meningsvorming is minder duidelijk. Het oeuvre van Schoo weerspiegelt de zoektocht van een intellectueel die zijn opinies zowel bij Elsevier als de Volkskrant kwijt kon. Het zou interessant zijn te onderzoeken welke invloed de zich onafhankelijk voelende journalisten hebben gehad op de cultuuromslagen van de laatste decennia. Zijn zij trendsettend of toch weer volgend?

Maar zo lang zo’n onderzoek er niet is, kunnen we ons gelukkig spiegelen aan boeiende biografieën over vakgenoten als de liberale Salomonson en de dakloze sociaal-democraat Schoo.