Trouw kiest vanaf nu consequent voor ‘wit’ – hoe staan andere media daarin?

Dat ook lezersbrieven worden bewerkt verbaast Volkskrant-columnist Sylvia Witteman. ‘Dat je als redactie een woord niet meer verkiest te gebruiken, prima, eigen keus. Maar je kunt die witte/blanke refo-oudjes niet zomaar woorden in de mond leggen?’, schrijft ze. Een korte analyse leert echter dat veel dagbladen en andere (landelijke) media in de afgelopen jaren deze draai hebben gemaakt. Waar voorheen de keuze tussen ‘wit’ en ‘blank’ gemaakt werd door een redacteur of journalist als individu - algemene regels waren er niet - kiezen meer media voor ‘wit’. Tegelijk voert niet ieder medium dat zo consequent door, zoals Trouw nu.

Het lijkt er overigens op dat de redactionele keuze van Trouw nog niet helemaal in praktijk is toegepast. In de krant van dinsdag verschenen verschillende lezersreacties op de keuze van de redactie. Daarin blijft - onvermijdelijk - het woord ‘blank’ voorkomen. Ook in de column van Sylvain Ephimenco - ‘Daar komt de extreemlinkse censorenbrigade weer, nu om ‘blank’ wit te wassen’ - valt het woord geregeld.

De Volkskrant
Laten we beginnen bij de krant van Witteman zelf, de Volkskrant. Weinig kranten en media hebben hun stijlboek op internet gepubliceerd. Bij de Volkskrant is die gewoon te vinden op het internet. ‘Als we bevolkingsgroepen langs lijnen van huidskleur indelen verdient de indeling wit/zwart de voorkeur boven blank/zwart. Omdat het woordpaar logischer is, en omdat het ingeburgerd is geraakt’, vermeldt het stijlboek. Maar de Volkskrant gaat daarin wat minder rigoureus te werk dan DPG-zusje Trouw: ‘Er bestaat geen woordverbod; het gebruik van blank in opiniestukken en citaten is toegestaan’. Ook ‘niet-witte mensen’ is passé: ‘De term gebruiken we niet, omdat deze witte mensen tot norm lijkt te verheffen.’

NRC
Het stijlboek van NRC is niet openbaar te raadplegen. ‘NRC gebruikt zowel wit als blank om, als dat relevant is, de huidskleuren van individuen – en daarvan afgeleid ook groepen of instituties – aan te duiden. Er is geen verbod op een van de beide woorden’, vermeldt het stijlboek. Er wordt verwezen naar de uitspraken van de Ombudsman. In 2016 schreef toenmalig Ombudsman Sjoerd de Jong dat het Stijlboek uit 2000 wel erg stellig meldde: ‘We schrijven niet over witte mensen, maar over blanken’. Tegenwoordig is de afweging tussen wit of blank aan de redacteur van het artikel zelf. ‘Het verbod op ‘wit’ is achterhaald. Nieuwe oekazes of verboden lijken me niet nodig’, stelt de ombudsman. ‘De maatschappij heeft hier het voortouw, niet de krant.’

NOS
In januari 2018 besloot de hoofdredactie van de NOS om het advies van de zogeheten ‘taalcommissie’ van de publieke omroep over te nemen – en dus bij voorkeur ‘wit’ te gebruiken. ‘We gebruiken bij voorkeur wit in berichten omdat blank in tegenstelling tot zwart een positieve connotatie heeft. En dat doen we met name bij nieuws waarin het over de tegenstelling met zwart (of de relatie tussen wit en zwart) gaat. Blank roept associaties op met rein en schoon en zwart is dat dan blijkbaar niet’, legde toenmalig hoofdredacteur Marcel Gelauff uit. Gelauff benadrukte dat er geen sprake van een verbod op het gebruik van blank.

RTL Nieuws
‘We gebruiken ‘wit’ tegenover ‘zwart’, als de huidskleur relevant is voor het verhaal’, laat Dennis van Luling, adjunct-hoofdredacteur van RTL Nieuws weten. ‘Daarnaast kun je ook de term ‘mensen van kleur’ gebruiken, maar ook dan geldt: alleen als dat er überhaupt iets toe doet.’ De term ‘blank’ wordt alleen nog gebruikt in directe citaten van een bron of een ander medium.

De Telegraaf
Paul Jansen, hoofdredacteur van De Telegraaf, wijdde in april 2021 een hoofdredactioneel commentaar aan de term. ‘Hoe staat De Telegraaf in dit verhitte maatschappelijke debat? Het is absoluut noodzakelijk dat racisme in onze samenleving wordt benoemd en bestreden’, aldus Jansen. Tegelijkertijd neemt de krant afstand van ‘de radicale en raciale agenda van de identiteitspolitiek’.

De krant houdt daarom vast de keuze om te spreken van ‘blank’: ‘Het strookt niet met het redactionele beleid waar bewust van ’blank’ wordt gesproken, juist omdat de term ’wit’ exponent is van bovenbeschreven radicale ideologie. Die houden wij op afstand. Want De Telegraaf is voor gelijke kansen, maar niet voor gelijke uitkomsten’, aldus Jansen. Het beleid lijkt sindsdien niet te zijn aangepast. De regionale kranten van Mediahuis kiezen echter wél voor wit, blijkt uit het stijlboek van de kranten.

Algemeen Dagblad
Het AD gebruikt sinds enige tijd consequent ‘wit’, laat een redacteur weten. Maar een analyse van verschillende artikelen in de krant en op de website leert dat er in directe citaten nog wel gesproken wordt van ‘blank’ – denk bijvoorbeeld aan de projecties op de Erasmusbrug op Oudejaarsavond. Tot zover bekend geldt deze regel ook voor de regionale dagbladen die onder het AD vallen.

FD
Bij het FD is er toevalligerwijs net voor de feestdagen een uitgebreid gesprek geweest op de redactie. Het initiatief daarvan lag bij de hoofdredactie. De conclusie van het gesprek was uiteindelijk dat de krant ook kiest voor het gebruik van ‘wit’, tenzij het wordt gebruikt in een column. De gehele redactie was het daar eigenlijk wel mee eens, schrijft een redacteur. Voor de relatief jonge redatie van de krant is het gebruik van ‘wit’ inmiddels ‘een vanzelfsprekendheid’. In België, bij ‘zusterkrant’ De Tijd, houdt men echter (nog) wel vast aan ‘blank’. De redacteur vermoedt dat ‘blank’ in België een minder negatieve connotatie heeft, omdat de Fransen immers ‘blanc’ gebruiken.

ANP
Het ANP gebruikt in principe als vuistregel ‘wit’, zegt hoofdredacteur Freek Staps. De enige manier waarop hierop wordt afgeweken is bij harde citaten en passages die overgenomen worden uit andere media.

Villamedia
’En hoe zit het bij Villamedia? Ons stijlboek is een project waar doorlopend aan gewerkt wordt. De eindredactie laat weten al enige tijd geen ‘blank’ meer te gebruiken in kopij. Tenzij - zoals bij andere titels - het woord voorkomt in een direct citaat of een passage die over is genomen van andere media.’

Onze Taal
‘Wit’ en ‘blank’ hadden decennialang min of meer dezelfde betekenis, vermeldt het Genootschap Onze Taal. De twee termen werden synoniem aan elkaar gebruikt. Maar sinds het einde van de 20e eeuw is er steeds meer discussie ontstaan over het gebruik van ‘blank’, dat een vorm van suprematie zou geven over alles wat niet onder die definitie valt.

Mede door de groeiende discussie over het Nederlandse kolonialisme en het slavernijverleden ontstond ook de vraag of ‘wit’ niet neutraler is dan ‘blank’, mede ook omdat in het Engels de term ‘white’ gebruikt wordt - eenvoudig in het Nederlands te vertalen als ‘wit’. De associaties op met rein en schoon (en de implicatie dat zwart dat dan niet is) leidden het beleid van de NOS in 2018. ‘Blank’ (blinkend, onbevlekt) heeft de connotatie van reinheid en neutraliteit, waardoor de eeuwenlange machtsongelijkheid nog eens extra zou worden ‘witgewassen’’, oordeelde de Ombudsman van de Volkskrant twee jaar daarvoor. In dat licht werd het stijlboek van de krant herzien.

Hoe gaat jouw werk- of opdrachtgever om met het dilemma tussen het gebruik van ‘wit’ of ‘blank’? Laat het ons weten via redactie@villamedia.nl.