Soms ben je stil omdat je weet

Toch wordt over de verkeersslachtoffers en de omstandigheden waaronder ze om het leven zijn gekomen aanmerkelijk meer en gedetailleerder bericht in de media dan over zelfdoding. Als bij hoge uitzondering een geval van zelfdoding dat bij de redactie bekend is, de kolommen van de krant haalt, dan probeert ook deze krant er terughoudend, zorgvuldig en van sensatie ontdaan over te berichten.

Voor journalisten, zou je op het eerste gezicht zeggen, is dat een tegennatuurlijke houding. Nieuws dat bekend is, moet gebracht worden, daar hebben lezers recht op. Journalisten zijn immers de ogen en oren van de lezers in de samenleving, in goede en slechte tijden. Een krant moet opschrijven wat ze weet. Lezers zijn mondig genoeg om daarmee om te gaan. Vanwaar deze terughoudendheid?

Waar bij verkeersongelukken een gedetailleerde verslaggeving mogelijk en zelfs waarschijnlijk zal leiden tot een grotere mate van voorzichtigheid en dus tot het voorkomen van nog meer slachtoffers op die plek, door dat gedrag en die omstandigheden, ligt dat bij zelfdoding aantoonbaar anders. Het gedetailleerd, geromantiseerd of dramatisch schrijven over zelfdoding leidt onmiskenbaar tot imitatiegedrag bij mensen die zelfdoding als optie om uit hun problemen te komen, openhouden.

Alleen dat gegeven is al genoeg om met een groot gevoel van verantwoordelijkheid met berichten over zelfdoding om te gaan.Dat doen wij dus ook. Onze regels zijn redelijk helder en helpen ons meestal goed door de dagelijkse afwegingen heen. Wij besteden in de krant in principe geen aandacht aan zelfdoding. Uitzonderingen zijn de gevallen waar heel veel mensen getuigen van zijn geweest, de gevallen met grote gevolgen voor de omgeving en de zelfdoding van bekende personen.

Grote treinvertragingen ten gevolge van zelfdoding op een bepaald traject zullen we over het algemeen kort en zakelijk melden. De zelfmoord van een vader en twee kinderen bij station Haarlem-Spaarnwoude hebben we gemeld vanwege de enorme impact die een dergelijke daad heeft bij getuigen van het ongeval en buurtbewoners van de slachtoffers. Bij de dood van Herman Brood vermelden we de doodsoorzaak.
Maar ook deze voorbeelden laten zien dat het uiterst lastig is om te bepalen wanneer wel of wanneer niet de doodsoorzaak, in geval van zelfdoding genoemd kan worden. Het moge echter duidelijk zijn dat, als er dus bij uitzondering wel over geschreven wordt, wij dat doen in het besef dat uiterste zorgvuldigheid geboden is.

Dat kan op allerlei manieren, maar de bedoeling is steeds dezelfde: het verkleinen van de kans op imitatiegedrag door alternatieven aan te dragen en bespreekbaar te maken bij het oplossen van de problemen, voor zover bekend, waar het slachtoffer mee worstelde. Maar ook daarbij is voorzichtigheid geboden. De werkelijke oorzaak van zelfdoding is vaak zo complex dat een simpele koppeling aan een makkelijk te verwoorden probleem, ook versluierend kan werken.Het is waar dat de krant, in tegenstelling tot de overheid en de hulpverlening, achter de voordeur van mensen komt.

Dat vraagt bij de berichtgeving over zelfdoding om een verantwoordelijke aanpak en die hanteren we ook. Dat we daarbij soms ‘stil zijn, omdat we weten’, beschouwen we als onderdeel van die verantwoordelijkheid. De samenleving als geheel draagt de verantwoordelijkheid voor de persoonlijke, sociale en psychische problemen die tot zelfdoding leiden. Over die problemen zullen wij onverminderd blijven schrijven.

Jan Geert Majoor is hoofdredacteur van het Noordhollands Dagblad en schreef dit opiniestuk naar aanleiding van het MediaDebat ‘zelfdoding, doodzwijgen of niet’ op 9 november in Alkmaar.