Renswoude is het natuurlijke vervolg
De lokale politiek voelt zich vergeten door de media, constateert Dolf Rogmans (Villamedia nummer 4, bladzij 12). Zijn artikel begint met de terechte klacht van Annemarie Jorritsma, burgemeester van Almere, dat de lokale journalistiek niet meer de taak vervult waakhond van de democratie te zijn. Journalisten schrijven braaf stukjes over allerlei besluiten, maar het ontbreekt aan duiding, analyse en eigen onderzoek. De rechtvaardiging van perszijde bestaat eruit, dat daarvoor geen tijd meer bestaat.
Thomas Bruning, algemeen secretaris van de NVJ, vindt dat een zorgwekkende ontwikkeling, geeft hij toe in het vouwblad NVJ Nu van 26 februari. Het doet zich niet alleen in Almere voor. In het hele land hoor je, dat de perstribune bij de gemeenteraad een kwart eeuw geleden nog vol zat met journalisten van elkaar beconcurrerende media, maar dat je tegenwoordig nauwelijks nog een journalist ziet, hooguit voor een bepaald agendapunt, maar al helemaal niet meer bij vergaderingen van raadscommissies – waar het nieuws toch eerder voor het opscheppen ligt dan bij de finale besluitvorming in de gemeenteraad.
Daar zou geen tijd meer voor zijn? Uit een béétje vergadering komen meer nieuwtjes, zeker als je het wandelgangenwerk serieus neemt, dus dat verdient zichzelf terug. Tijdgebrek is daarom een smoes. We hebben het hier over journalisten van onafhankelijke media, die hun werk niet goed meer doen of niet meer kunnen doen, omdat directie en hoofdredactie de nadruk leggen op content – ten koste van het vrije woord. Gezelligheids‘journalistiek’ wint het van berichtgeving over de lokale en regionale politiek.
Misschien is het tijd voor een heroriëntatie, zegt Kees van der Malen (website Villamedia, opinie, 11 maart). Laat dat misschien maar weg. Ik heb het zelf meegemaakt, dat mijn hoofdredacteur voorstelde de verslaggeving over de provinciale politiek uit te besteden aan een persbureau. Het hielp niet, dat ik tegensputterde dat je als redactie die waakhondfunctie zelf op je moet willen nemen.
Provincies, gemeenten, waterschappen, stadsregio’s, ze hebben lege perstribunes gemeen. Er zou te weinig gebeuren, dat de modale lezer interesseert. Onzin. Het komt, omdat het veel journalisten onvoldoende interesseert. Ze weten niet wat er speelt. Soms nemen de media nog wel een persbericht over – en als dan de gemeente een straatnaam verkeerd geschreven heeft, zie je die zelfde fout in de krant terug –, maar uit zichzelf gaat de pers niet meer naar langdurige sessies van het stads- of provinciale parlement.
Ik begrijp heel goed, dat het gemeentebestuur van Renswoude dan zelf een freelance-journaliste uit die plaats recruteert om nieuwsflitsen over de gemeenteraad en -raadscommissies te schrijven. Na alle landelijke ophef hierover – Thomas Bruning spreekt neerbuigend van lokale huurling – heeft Renswoudes burgemeester jonkheer Hugo Schorer zelfs een twééde journaliste op het oog om álle vergaderingen te dekken! Lekker eigenwijs en heel verstandig. Zo kunnen de burgers toch kennisnemen van wat hun volksvertegenwoordigers presteren. Want de zogenaamde vrije pers laat het afweten.
Als onafhankelijkheid daarbij gewaarborgd is, zie ik niet in waarom Bruning daar zo smadelijk over doet. Dan moet hij consequent zijn. Dan moet hij journalisten van contentkranten ook zien als huurlingen, die volgzaam – en ondanks het redactiestatuut – bepaalde principes van een kritische pers opzij geduwd hebben. Vindt Bruning zichzelf geen huurling van de NVJ? Als gemeentevoorlichter of burgemeester zou hij vast een andere mening hebben. Wat vindt de algemeen secretaris van de NVJ dan van journalisten, die een boek schrijven, dat door de overheid (mede)gefinancierd is? Bruning zit niet in de positie om een bordje ‘doodlopend’ te plaatsen bij nieuwe wegen in de journalistiek.
Sinds het voorjaar van 2007 schrijf ik – ongecensureerd – journalistieke verslagen van de statenvergaderingen in Zuid-Holland. Zo lang als ik wil, geheel naar eigen inzicht, lichtvoetig, serieus, zonder door statenleden of ambtenaren een bepaalde kant te worden opgeduwd, zonder dat er aan de inhoud van mijn verslagen geschaafd wordt. Ik ben mijn eigen waakhond, even onafhankelijk als ik als dagbladjournalist was.
Het verschil is, dat mijn stukken nu via de webredactie op het provinciehuis een overheidssite opgaan. Ook die webredactie herschrijft niets en dat heb ik liever dan dat bij een commercieel gerund medium een redactiechef en een eindredacteur er met hun tengels aan zitten. Als de overheid een onafhankelijke journalist beter faciliteert dan de krant dat doet, is uiteindelijk de consument van het nieuws erbij gebaat.
Ik teken hierbij nadrukkelijk aan, dat die ruimte ontstaat en mag ontstaan, omdat journalisten in loondienst niet meer de ruimte opeisen om de lokale, regionale en provinciale politiek deskundig te verslaan. Nu vindt Thomas Bruning, dat er betere manieren zijn om onafhankelijke verslaggeving te stimuleren (Villamedia nummer. 4, bladzij 35). Hij noemt als voorbeeld, dat een gemeente een groter deel van het communicatiebudget kan inzetten voor advertenties in onafhankelijke lokale media. Maar dat heeft ook risico’s. Bruning behoort te weten tot welke wantoestanden dat kan leiden.
Het huis-aan-huisblad, dat verrijkt wordt met de gemeentepagina’s, durft niet met echte kritiek op de gemeente te komen, uit angst dat de gemeentepagina’s overgaan naar een concurrerend huis-aan-huisblad dat vriendelijker voor de gemeente is. Zo muilkorven beide bladen zichzelf. En trouwens, zouden deze media dan over de lokale politiek moeten schrijven in ruil voor die advertenties? Heet dat geen omkopen? Heeft de NVJ niets beters in petto?
Praat mee
4 reacties
F.D. Schouten, 19 maart 2010, 15:25
Herorientatie op lokale verslaggeving is meer dan noodzakelijk. Annemarie Jorritsma verkeert in een relatieve luxepositie omdat haar gemeente met 185.000 inwoners tenminste nog bediend wordt door verslaggevers, al beperken die zich volgens haar voornamelijk tot het weergeven van b en w-besluiten.
Gemeenteraden in het land klagen inmiddels steeds harder over het leeg blijven van de perstribune bij de maandelijkse raadsvergaderingen, terwijl inwoners gebaat zijn bij objectieve verslaggeving van besluiten van die nieuwe raadsleden die ze zojuist hebben gekozen.
Volgens Kor Kegel is dat belang zo groot, dat regionale journalisten hun functie als waakhond van de lokale democratie daarom weer zouden moeten opeisen. Als voormalig editiechef bij een landelijk dagblad met veel regionale edities zie ik dat daar niet meer gebeuren. Het roer is om, de krant vaart een andere koers, en daar is die krant allang de enige niet meer in. Verslagen van raadsvergaderingen passen nauwelijks meer in de koerswijziging, laat staan verslagen van commissies.
Ook lokale en regionale radiozenders lijken de hier veelbesproken taak van waakhond van de democratie niet naar behoren te kunnen - of beter - willen vervullen, leren gesprekken met fractievoorzitters van enkele gemeenten. Kegel oppert dat huis-aan-huisbladen evenwichtige berichtgeving over lokale politiek kennelijk lastig vinden; ik signaleer met hem dat het voor hen niet opportuun is zich kritisch op te stellen naar hun plaatselijke volksvertegenwoordiging, om meerdere redenen dan angst voor advertentiederving.
Terug naar Renswoude. De Persdienst kan het zich voorstellen dat overheden een freelancer inhuren om verslaggeving te komen doen, ondanks dat Bruning meent dat er betere manieren zijn om onafhankelijke verslaggeving te stimuleren. Hij suggereert dat gemeenten een deel van hun communicatiebudget kunnen inzetten om lokale media-initiatieven te ontplooien, die een meerwaarde hebben in het politieke debat.
Bruning gaat niet in op de vraag van Renswoudes burgemeester Schorer of de NVJ er voorbeelden van kan noemen. Dus hoe moet ik dat voor me zien? Hoe gebeurt dat dan in de praktijk? Plaatselijke communicatieafdelingen kunnen een rol krijgen in de ontwikkeling van plaatselijke media-initiatieven, waardoor er ook de situatie ontstaat dat met geld van de gemeente lokale instituten worden opgericht. Wordt op die manier de rol die onafhankelijke media in het politieke debat kunnen vervullen beter gewaarborgd wordt dan via de methode Renswoude? Ik dacht het niet.
Berichtgeving door ingehuurde verslaggevers moet onder voorwaarden kunnen, vindt De Persdienst die dat de 431 gemeenten uitlegt in een verhaal in het VNG-magazine van zaterdag. Ook doet de Persdienst een poging tot het beantwoorden van de vraag hoe lokale media-initiatieven wel kunnen worden ontwikkeld zonder inmenging en het risico van invloed van plaatselijke politici op lokale onafhankelijke journalistiek.
Verslaggevers - met eventueel een rol voor lokale radio - kunnen in de optiek van De Persdienst de waakhondfunctie delen met belangstellende burgers, is de essentie.
De noodzakelijke herorientatie op de lokale vrije pers is wat ons betreft allang begonnen.
Frank Schouten,
oprichter De Persdienst
.(JavaScript moet ingeschakeld zijn om dit e-mail adres te bekijken)
Thomas Bruning, 20 maart 2010, 23:57
Het is waar, de voorbeelden van het succesvol ondersteunen door de overheid van lokale journalistieke initiatieven zijn sporadisch, maar het kan wel: denk aan het Parkstadproject in Zuid-Limburg van MGL en het project in Haarlem-Oost van HDC. In beide gevallen zijn(Haarlem) cq. waren(Parkstad) onafhankelijke journalisten, verbonden aan de regionale krant, actief op wijkniveau, daarbij uitdrukkelijk ook de lokale politiek volgend. Alhoewel deze projecten in de eerste plaats door het Stimuleringsfonds zijn bekostigd, zijn later ook lokale bedrijven en overheden de wijkkrant actief gaan steunen. Kortom, gemeenten kunnen wel degelijk dit soort initiatieven een impuls geven, waarmee onafhankelijke verslaggeving eenvoudigweg beter gewaarborgd is is dan bij een rechtstreekse band tussen gemeente en freelancer.
En nog even over de NVJ als zedenmeester:
Het is onze rol niet om schande te spreken van het feit dat freelance-journalisten ook klussen aanpakken van overheden of bedrijven, dit is al jaren praktijk en voor communicatie-doelen van gemeenten prima in orde. Ons punt is dat het geen substituut kan en mag gaan vormen voor onafhankelijke verslaggeving op lokaal en regionaal niveau, en dat is wat er in Renswoude en tal van andere gemeenten gebeurt.
Thomas Bruning, Algemeen secretaris NVJ
Ron Reiziger, 24 maart 2010, 00:44
Ik heb een aantal provinciale verslagen van Kor Kegel gelezen en op zich mankeert daar niks aan. Natuurlijk wordt hij door niemand van de provincie een kant opgeduwd. Dat hoeft ook niet, want de teksten zijn dusdanig lang dat niemand zich verwaarloosd hoeft te voelen. Maar ze zijn ook vlak en gortdroog (sorry Kor!) en alleen interessant voor een kleine schare geïnteresseerden in de provinciale politiek.
Hoezo waakhond van de provinciale democratie? Hoezo is Kor zijn eigen waakhond?
De tijd dat journalisten op deze manier over een kwart krantenpagina verslag konden doen van vergaderingen bij bestuursorganen is gewoon voorbij. Daar kunnen we schande over roepen, maar het is een gegeven.
Dat regionale media minder aandacht besteden aan de gemeentepolitiek en hun rol als waakhond van de lokale democratie verwaarlozen heeft overigens niet alleen te maken met desinteresse van lezer of verslaggever. De komst van e-mail, websites, weblogs, mobiele telefoon, burgers met digitale camera’s, actieve bewonersorganisaties, enzovoorts heeft ook de stroom nieuws of nieuwswaardige onderwerpen vergroot. Een redactie, althans een redactie die midden in de samenleving staat, hoort meer en ziet meer. En moet dan dus keuzes maken. Daarbij, ik laat een verslaggever liever een bewonersavond over parkeerproblemen in wijk X bijwonen dan een verslag schrijven over wat PvdA, VVD of De Renswouder Partij voor Hoger Loon en Meer Pensioen vindt van de nieuwe WMO-beleidsnota. Dat mag die lezer dan wel van de ingehuurde journalist vernemen op de gemeentelijke website. Wel graag met een tellertje bij dat verslag, zodat we ook kunnen zien hoeveel mensen er kennis van (willen) nemen.
Filip s. de Goede, 2 april 2010, 11:18
@Th. Bruning; de vraag die rijst t.a.v. uw laatste alinea luidt natuurlijk: Een substituut voor wat ? Voor onafhankelijke, commerciele journalisten of lege tribunes. U kiest maar.
@Reiziger; Uw afweging verbaast mij. De bewonersavond is an sich interessant, maar wordt opgevolgd door petities, beraadslagingen, onderzoeken en daarna besluiten. Al te vaak blijft dergelijke verslaggeving hangen in aardige sfeerbeschrijvineng, worden de feiten onvoldoende geobjectifeerd en wordt er onvoldoende aandacht besteed aan wederhoor. Pas echt interessant worden de politieke afwegingen die bij het WMO-besluit wel aan de orde zijn.