Recensie: geen journalist doorgrondt Trump zo goed als Maggie Haberman

Voor dit boek sprak de New York Times-journalist uitgebreid met meer dan 250 (voormalig) adviseurs, assistenten en andere medewerkers dicht op het vuur, die vooral nadat Trump werd weggestemd uit het Witte Huis bereidwillig waren om te praten. Ook sprak ze voor deze gelegenheid drie keer uitgebreid met Trump zelf. Het eerste gesprek bood hij direct na zijn roemloze vertrek aan om ‘controle te houden over het narratief’.

Dat hem dat niet zou lukken, wist hij waarschijnlijk zelf ook wel. Maggie Haberman is Trump-watcher van het eerste uur en geen journalist heeft hem in zijn presidentiële jaren zo goed weten te doorgronden als zij. (Kijk ook vooral de docu-serie ‘The Fourth Estate’ terug, over The New York Times in tijden van Trump.)

Haberman werd geboren als dochter van twee New York Post-journalisten in Trumps New York City. Een van haar eerste schooluitjes was een bezoek aan de lobby van wat toen werd beschouwd als een nieuw architecturaal wonder: de Trump Tower. Als politiek verslaggever voor de New York Post en de New York Daily News leerde Haberman al vroeg hoe de wereld van Trump werkte. Ze bleef hem later in haar carrière volgen voor Politico, om in 2015 door The New York Times te worden aangetrokken om met al haar kennis van zaken de verkiezingen te verslaan. Tegen die tijd wisten Trump én Haberman al lang en breed welk vlees ze in de kuip hadden. In 2012 twitterde Trump voor het eerst dat hij Haberman een ‘onprofessionele prutser’ vond, omdat ze iets had opgeschreven dat hem onwelgevallig was.

Blij met dit boek is hij waarschijnlijk ook niet. Haberman liet tussen de jeugdfoto’s, familiekiekjes en foto’s van presidentiële ontmoetingen die het boek opluisteren, ook de acht pagina’s tellende vragenlijst opnemen die ze Trump toestuurde bij wijze van wederhoor. Daarbij printte ze ook integraal de reactie van Trump af – stiekem de droom van elke (politiek) verslaggever –  die hij met zwarte pen, twee weken na de deadline, in de kantlijn krabbelde. Korte samenvatting: ‘Fake News, False, Fantasyland, Good Night!’

Welbeschouwd doet dat niets af aan de betrouwbaarheid van Habermans verslaglegging. Integendeel: de absurditeit en onbenulligheid van zijn commentaar maken haar betoog alleen maar sterker. Confidence Man is het meest volledige en genuanceerde profiel dat ooit van de man is verschenen. Haberman schetst een ronduit ontluisterend beeld van een gecompliceerde en tegenstrijdige man, en hoe zijn signatuur in het Witte Huis niet zoveel verschilde met die van zijn New Yorkse vastgoedjaren. Dezelfde chaos, opportunistische handlangers, hang naar sterrendom, grootheidswaanzin – en bijbehorende leugens om die te staven.

En ook: dezelfde giftige verhouding met de pers. Haberman beschrijft hoe Trump obsessief media-aandacht opzocht, door verslaggevers te voeren met de meest bizarre en vage uitspraken. Maar als de verslaggeving erover hem vervolgens niet zinde, ontstak hij in woede en was hij slachtoffer van ‘fake news media’.

Ook dat mechanisme voert terug tot in de jaren 80, toen zijn imago als succesvol vastgoedbiljonair de eerste haarscheurtjes begon te vertonen en journalisten voor het eerst vraagtekens begonnen te zetten bij zijn vermeende vermogen en schimmige zakendeals. Kritische vragenstellers bood hij eerst een baan, een huis of een ander stuk vastgoed aan om ze de mond te snoeren. Als dat niet werkte, haalde hij hun namen door het slijk met vuige roddels, of sleepte ze voor de rechter.

Met ongemak kijkt Haberman terug op de rol die de pers heeft gespeeld in de opkomst van Trump. De meeste journalisten gaven in zijn begindagen als potentieel presidentskandidaat geen stuiver voor zijn kansen, maar vonden hem allemaal wel reuze grappig en kregen geen genoeg van zijn verhaal. Ze memoreert aan hoe een collega haar na de overwinning van Trump een berichtje stuurde met wat die winst voor haar carrière kon betekenen. ‘Dit is geweldig voor jou!’ Ze typte terug: ‘Je hebt geen idee wat eraan komt.’

Het lachen verging de pers inderdaad snel. De sfeer werd grimmig, de mainstream media - CNN voorop - tot vijand verklaard. Trumps talent om in vage en dubbelzinnige bewoordingen allerlei halve beweringen te doen, maakte zuivere verslaggeving ingewikkeld. Vroeg je om opheldering, dan kreeg je die niet. ‘Hij kwam wel aan de telefoon, maar wilde niet uitleggen wat hij nou bedoelde.’ Het gros van de journalisten was onvoorbereid om verslag te doen van een presidentskandidaat die zo gemakkelijk kleine en grote leugens opdiste als Trump, concludeert Haberman.

‘Zelfs degenen onder ons die hem al jarenlang volgden, worstelden met hoe om te gaan met de lawine aan onwaarheden waar al zijn zinnen mee waren doorspekt.’

Jammer voor ons vakgenoten is dat Haberman de rol van de pers niet verder uitdiept. Begrijpelijk, want dit boek is een biografie van de persoon Trump vanaf de jaren 70 tot nu; het zijn niet de memoires van een Witte Huis correspondent. Toch rijzen er vragen bij de paar balletjes die ze opgooit bij het functioneren van de pers. Hoe kijkt ze naar haar eigen worsteling met de zogenaamde waarheden van Trump? Hoe ziet ze haar rol in zijn opkomst en ondergang? En hoe had de pers zich beter kunnen voorbereiden op die parallelle werkelijkheid die Trump over ze uitstortte, en waarmee hij zijn Twitter-kanaal vulde?

Misschien kan ze toch ook nog eens aan die memoires beginnen.