Overstappen? Graag, maar waar naartoe?

Het is misschien een open deur van jewelste, maar journalisten weten hoe ze een verhaal moeten vertellen. Voor journalisten is het zó normaal een stukje te schrijven, een tv-item te monteren of een radioverslag te maken dat velen er nauwelijks bij stil staan dat het een competentie is die in de meeste andere branches helemaal niet zo vanzelfsprekend is. ‘Een goed schrijver kan goud waard zijn voor een marketing- of communicatieafdeling’, zegt loopbaancoach Jannemarie den Toom. Ze werkt onder andere voor Media Movers, een bedrijf dat professionals in de mediasector begeleidt in hun loopbaan. ‘Als je plannen van die afdelingen leest, dan zijn ze niet zelden beroerd opgeschreven, met veel misverstanden tot gevolg. Dan is iemand die de plannen kernachtig, glashelder en aantrekkelijk kan verwoorden, meer dan welkom.’

Aanpalende beroepen
Het is geen toeval dat Den Toom marketing en communicatie noemt, twee beroepen die raakvlakken hebben met de journalistiek, want ook in die beroepen draait het om het overbrengen van een boodschap. Klaas de Boer, uitgever en actief voor recruitmentbureau ­227Media, ziet journalisten die de overstap naar een andere branche wagen dan ook voornamelijk terechtkomen in aanpalende vakgebieden als marketing en communicatie. Denk aan de vele journalisten die in het verleden al overstapten naar de voorlichting en woordvoering. De Boer: ‘Ze komen vooral bij communicatie-afdelingen of commerciële marketingafdelingen terecht. Maar ik heb journalisten ook naar het bibliotheekwezen zien gaan, en naar het onderwijs. Ik ken een journalist die programmeur bij een cultureel festival is geworden, maar ik heb ook weleens een journalist die bij het FD werkte, bij een financiële instelling ondergebracht. Daar zochten ze iemand die alle interne content kon stroomlijnen. Aan die functie zat een sterk analytische component en dat paste perfect. Want journalisten zijn behoorlijk intelligente mensen, laat ik dat vooropstellen. Ze zijn in staat om systematisch en analytisch problemen te ontrafelen.’

Den Toom noemt naast het kunnen vertellen van verhalen nog een ander unique selling point van journalisten. Ze pakken door. ‘Het is echt een bezig volkje. Ik heb een tijdje bij Sanoma rondgelopen om de redacties van Yes en Esta te begeleiden, twee bladen die ermee stopten, en steeds viel me op hoe rekbaar, flexibel en actief die redacteuren waren. Ze zijn voortdurend met verschillende onderwerpen bezig en kunnen waanzinnig goed met deadlines overweg. Tot het laatste moment zijn ze nog druk met de details: foto’s die moeten passen, koppen die mooi moeten zijn. Ik ken geen enkele journalist die zegt: ach, ik schrijf eens wat. De journalistieke praktijk draait om opleveren, opleveren en nog eens opleveren. Vergelijk dat eens met een marketingafdeling die er een jaar over mag doen om een nieuw product te lanceren. Zo’n afdeling is dolblij met iemand die zo hands-on is als een journalist.’

Ondernemerschap
Peter Mul is opleidingsmanager aan de School voor Journalistiek in Utrecht. ‘We proberen te monitoren waar onze studenten terechtkomen. Als dat niet in de journalistiek is, dan zie je dat ze banen gaan doen waarbij ze dezelfde vaardigheden gebruiken als in de journalistiek: dus bronnen zoeken en raadplegen en een verhaal vertellen dat bedoeld is voor een bepaalde doelgroep. Dat zijn vaak banen in de voorlichting, of een stichting ter promotie van het een of ander. Je ziet ook dat steeds meer journalisten voor zichzelf beginnen, iets wat de komende tijd alleen maar zal toenemen. Daarom besteden we in de opleiding in toenemende mate aandacht aan freelancen en het ondernemerschap. En we trainen ze om samen te werken en te netwerken, want de journalistiek is een communicatief beroep.’

Wat dat laatste betreft vindt Den Toom wel dat journalisten iets communicatiever zouden mogen zijn, zeker als ze voor zichzelf beginnen of overstappen naar een andere branche. ‘Journalisten zijn gewend om zichzelf weg te cijferen, want het draait om het onderwerp waarmee ze bezig zijn. Ik merk dat veel journalisten zich prettig voelen achter hun laptop of blocnote, ze vinden het wel comfortabel om alleen de vragen te hoeven stellen. En ze houden niet van dikdoenerij. Waar het in andere branches vrij normaal is om jezelf op de borst te kloppen, zegt de journalist dat hij ‘even een stukje gaat tikken’. Ik denk dat het cruciaal is dat je meer van jezelf laat zien, jezelf als merk neerzet zonder dat het een koud en plat verkooppraatje wordt.’

Mul is het daar niet helemaal mee eens, al kan het ook te maken hebben met het feit dat hij vooral met jonge mensen te maken heeft. ‘De student van nu is erg mondig, je hoeft hem niets wijs te maken. Ze verkopen zichzelf goed, gaan al tijdens hun studie freelancen en staan te trappelen om een minor in het buitenland te volgen.’

Cocon
Iedere journalist leert dezelfde basisvaardigheden. Maar daarbovenop heeft iedereen eigen, unieke eigenschappen. En persoonlijke wensen niet te vergeten. Wanneer je overweegt over te stappen naar een ander vakgebied, is het zaak dat allemaal glashelder op een rijtje te hebben, vindt De Boer. ‘We hebben analyse-instrumenten om iemands cocon open te maken. Een gemiddeld traject bestaat uit een intake, een assessment en vier gespreken. Op basis daarvan bepalen we waar iemands kracht, belangstelling en enthousiasme liggen. En dan volgt een actieplan. Het kan zijn dat je toch voor je grote droom wil gaan: een bed & breakfast in Italië. Of juist iets gaat doen dat in het verlengde ligt van de journalistiek.’

Persoonlijke voorkeuren zijn inderdaad wezenlijk, beaamt Den Toom. ‘Ik heb een journalist begeleid die bakker is geworden, wat weinig te maken heeft met journalistieke vaardigeden, maar het was eenvoudigweg een persoonlijke passie van hem. Overigens blogt hij daar ontzettend leuk over, dat dan weer wel.’

De Boer raadt journalisten aan om niet in banen te denken, maar in het soort werk dat ze willen doen. ‘Het kan behoorlijk deprimerend zijn om je keuze te baseren op de beschikbare vacatures. Je beperkt jezelf daarmee. Veel journalisten kijken alleen naar vacatures die in het verlengde van hun huidige werk liggen. Ik zou ze willen aanraden om vanuit jezelf te redeneren: wat kun en wil je graag doen?’

Den Toom raadt journalisten aan om lotgenoten op te zoeken. ‘Als je het allemaal zelf wil oplossen, wordt het een enorme worsteling. Dan blijf je hangen in gedachten als: ik kan toch niks anders dan wat ik nu doe. Of je weet niet waar je moet beginnen. Mensen zijn geneigd een beetje in hun schulp te kruipen als het lastig wordt. Ik organiseer zogeheten masterminds, groepen mensen die iedere twee, drie weken met elkaar praten. In die sessies vraag je aan anderen wat ze van je vinden, zij helpen je om je dromen te ontdekken. Dat zijn geen vrijblijvende gesprekken, het is keihard werken en keiharde doelen stellen. Ik ben ervan overtuigd dat samenwerken de grootste succesfactor is om na de journalistiek weer ergens goed terecht te komen. Je hoeft het niet alleen te doen.’

Last but not least kunnen je journalistieke vaardig­heden niet alleen van pas komen in een betrekking buiten de journalistiek, je kunt ze ook inzetten wanneer je de sprong waagt het over een andere boeg te gooien. Journalisten kunnen researchen en vragen stellen, dus waarom zou je die skills niet gebruiken? De Boer: ‘Ik ken een journalist die graag leraar wilde worden. Hij had zijn bevoegdheid om les te kunnen geven al gehaald, nu moest hij alleen nog een baan vinden. Wat deed hij? Hij stapte onaangekondigd de school binnen waar hij zelf ooit op had gezeten en vroeg of hij er kon komen werken. Het werkte, want hij kreeg de baan. Zo gebruikte hij een typisch journalistieke kwaliteit, zonder scrupules op iemand afstappen en een vraag stellen, om een baan buiten de journalistiek te vinden.’