On the spot-journalistiek

Ja, ik ben met de kettingzaag naar de buurman gegaan. Ik ben geen crimineel. Ik wilde hem gewoon bang maken.’ In een poging zich te verweren legt een verdachte in de Groningse rechtbank uit wat er door hem heen ging tijdens een ruzie met zijn buurman, die hij uiteindelijk met een kettingzaag bedreigde. ‘Ik zat in de stress. Ik slikte antidepressiva en daar ben ik helemaal gestoord van geraakt.’ Niet lang daarna komt de politierechter met zijn uitspraak: de verdachte was onder invloed van het anti-depressiemiddel Paroxetine en daarom gaat hij hem niet zwaar straffen. ‘Ik leg u een geheel voorwaardelijke werkstraf op van vijftig uur.’

Einde zaak. En meteen door naar de volgende als het aan freelance journalist Chris Klomp ligt. Een groot deel van de week doet hij via Twitter verslag van allerhande rechtszaken. En die verslagen zijn razend populair. Duizenden mensen volgen Klomp als hij zit te ‘twitcourten’. Dat zijn vooral mensen die graag mee willen kijken bij rechts­zaken, maar die vaak niet eens weten dat ze op de publieke tribune mogen plaatsnemen. ‘De rechtbank lijkt voor veel mensen maar een dooie boel: je hebt iets verkeerd gedaan en je krijgt straf. Maar het is juist een heel menselijk en mooi systeem.’

Met zijn tweets probeert Klomp juist dat menselijke te laten zien. ‘Rechtbankverslaggeving is een uitstervend beroep. Fulltime rechtbankverslaggevers zijn er nauwelijks meer en er wordt bij veel media alleen plek ingeruimd voor de grote zaken. Twitter laat je de dingen vertellen die lezers anders niet te zien krijgen.’ Dat daar behoefte aan is blijkt wel uit de 12.600 volgers die Klomp de afgelopen jaren zorgvuldig heeft opgebouwd met zijn account @chrisklomp.

Maar soms kan het ook ineens heel rap gaan, weet freelancer Luuk Mulder (@luukjmulder) uit ervaring. Op 20 april 2012 twitterde hij vanuit de rechtbank in Oslo, waar Anders Breivik terechtstond voor het bloedbad dat hij in juli 2011 aanrichtte. ‘Toen ik begon had ik 100 volgers. Maar op het hoogtepunt van de zaak stond de teller op 5000. En dat leverde weer talloze klussen op bij andere media. Tot de BBC aan toe.’

Hoewel de term zelf pas een paar jaar in zwang is, is twitcourten ­eigenlijk helemaal niet zo nieuw. Al in februari 2009 berichtten we op Villamedia.nl over de eerste journalisten die live verslag deden vanuit de rechtbank. De laatste tijd neemt het aantal journalistieke twitcourters echter hand over hand toe, merkt Telegraaf-verslaggever Saskia Belleman (@SaskiaBelleman). Zelf startte ze er in 2010 mee, tijdens het strafproces tegen PVV-leider Geert Wilders. ‘Toen ik net begonnen was, was ik vaak de enige verslaggever in de zaal die zat te twitteren. Nu is er bijna geen zichzelf respecterende verslaggever die het niet doet. Het is de nieuwe manier van journalistiek bedrijven.’

Bij Belleman staat het aantal volgers nog 7000 zielen hoger dan bij Klomp. Ze komt uit op nét iets minder dan 20.000. Villamedia spreekt haar daags na een van de voorlopige getuigenverhoren in de civiele zaak tegen voormalig topambtenaar Joris Demmink. Daar heeft ze haar vingers weer blauw getwitterd. ‘Verslag doen via Twitter heeft alleen nut als je het als een lopend verhaal brengt’, vindt ze. ‘Als je alleen af en toe een quote geeft, krijgen je volgers geen beeld van wat er zich in de zaal afspeelt. En dat is nou net de kracht van Twitter. Je geeft je lezers de kans om bij een rechtszaak aanwezig te zijn zonder dat ze er ook echt fysiek naartoe hoeven.’

Twitcourten is volgens Belleman de nieuwe rechtbankverslaggeving. ‘Je kan veel dieper op een zaak ingaan en ook vragen van volgers beantwoorden. Dan ontdek je hoe weinig kennis er is. Er zijn nog steeds een heleboel mensen die dankzij Amerikaanse televisie­series denken dat het een jury is die beslist of iemand schuldig is of niet. Je hebt natuurlijk maar 120 tekens per bericht, maar om iets duidelijker te maken kan ik zoveel van die berichten achter elkaar plaatsen als ik zelf wil.’

Het tempo tijdens een twitcourt-­sessie ligt hoog, erkent ook freelance journalist Merel van Leeuwen (@merelvanleeuwen). Zij twitcourtte voor lindanieuws.nl over de strafzaak tegen Badr Hari van afgelopen februari, maar ziet een live verslag via Twitter niet als vervanging voor het rechtbankverslag. ‘Je hebt op Twitter geen tijd om even boven de zaak te gaan hangen en er van een afstand naar te kijken. Dat is ook belangrijk.’ 

Volkskrant-journalist Toine Heij­mans (@toineheijmans) deelt die mening. ‘Verslaggeving via twitter is on-the-spot-journalistiek. Dichter kan je er niet op zitten. En de volgende ochtend geef je duiding in de krant. Die verschillende benaderingen passen uitstekend naast elkaar.’

‘Live tweets worden enorm gewaardeerd’, weet Heijmans. Maar geld leveren ze nog niet op. Behalve bij Klomp.

Omdat steeds meer kranten onderling stukken van freelancers aan elkaar verkopen, zag hij zich genoodzaakt op zoek te gaan naar een nieuw verdienmodel. Daarom opende hij in februari een nieuw profiel: @realtwitcourt. Volgers van dat profiel betalen Klomp voor zijn rechtbankverslagen (1 euro per week of 3,90 euro per maand).

De eerste dag leverde dat me­teen 500 euro op. De teller van ­@realtwitcourt staat op het moment van schrijven inmiddels op zo’n 300 volgers. Vergeleken met de 12.600 volgers op zijn andere account is het niet veel. ‘Dit is dan ook een experiment. Ik heb de lat voor mezelf op 250 volgers gelegd. Als ik dat vasthoudt, dan levert het me een aardige bijverdienste op. Als het verder groeit kan ik er weer meer tijd in steken en misschien ook zaken gaan verslaan die verder weg zijn.’

Klomp wordt dus betaald door zijn eigen lezers. Dat is volgens de freelancer dan ook de toekomst. Vooralsnog is hij echter de enige die geld verdient aan zijn tweets, al zijn er wel journalisten bij die denken dat er een kans is dat ook voor hun tweets in de toekomst betaald moet worden. Telegraaf-verslaggever Belleman bijvoorbeeld: ‘Het is niet aan mij om er geld voor te vragen omdat ik voor mijn werkgever bij die zaken zit. Maar ik kan me voorstellen dat de krant er op een gegeven moment wel geld voor gaat vragen. Eigenlijk is het ook heel raar dat we dit met zijn allen zo gratis weggeven.’