NPO wil echtheidsstempel voor inhoud en meer aandacht voor desinformatie en filterbubbels

Van Dam noemt dat in zijn opiniestuk een echtheidsstempel: “Een bewijs van authenticiteit waardoor je altijd kunt controleren dat content daadwerkelijk van de publieke omroep afkomstig is.”

Onlangs vormden internationale software- en mediabedrijven de Coalition for Content Provenance and Authenticity (C2PA), met eenzelfde doel. De NPO is daar op dit moment nog niet bij betrokken, meldt een woordvoerder. “We sluiten deelname aan de genoemde coalitie niet uit en kijken daar momenteel naar.”

Het echtheidsstempel waar Van Dam over spreekt - een zogeheten proof of provenance - is nog in ontwikkeling. De NPO bestudeert methoden om te garanderen dat een bericht niet tussen afzender en ontvanger werd gewijzigd. “We onderzoeken nu een op certificaten en dus cryptografisch gebaseerde oplossing, via het ondertekenen van een bericht”, aldus de woordvoerder.

Wat dat bericht precies is kan wisselen: televisieprogramma’s, een uitzending, een social media-bericht. “Maar wij richten ons uiteraard op mediaproducten”, aldus de woordvoerder. Van Dam stelde in Trouw dat de context van het eigen NPO Start-platform al helpt bij dit bewijs van herkomst.

“Dit is echter in korte tijd onder druk komen te staan. Er zijn talloze diensten en platforms bij gekomen, zoals Facebook, Netflix en YouTube. Het gevolg is dat we steeds minder sámen beleven. Tegelijk wordt desinformatie op grotere schaal verspreid en werken sociale media met algoritmen die mensen in een fuik zuigen van gelijksoortige informatie en polariserende inhoud”, aldus Van Dam.

Hij wijst naar de gewelddadige bestorming van het Capitol in de Verenigde Staten, dat werd gevoed door polariserende desinformatie. Van Dam verbaast het dat ondanks deze wakeup-call “bescherming van onze democratie tegen de ontwrichtende werking van complottheorieën, desinformatie en online manipulatie” nauwelijks een verkiezingsthema is.

Afgelopen februari was Van Dam te gast in De Nieuws BV op NPO Radio 1. Daar waarschuwde hij ook voor desinformatie en deepfakes. Van Dam wees verder op het risico van algoritmen die gebruikers een bepaalde kant opsturen.

Nepnieuws is daarbij in het voordeel, omdat het meer spektakel oplevert, aldus Van Dam. Algoritmen bij de NPO zouden volgens Van Dam juist proberen het publiek meer wisselende geluiden voor te schotelen.

“Media moeten ook zelf de strijd aanbinden met fake nieuws. Met transparantie en innovatie. NPO-voorzitter Shula Rijxman organiseert binnenkort een bijeenkomst over de vraag hoe we de kracht van betrouwbare journalistiek kunnen versterken en desinformatie kunnen bestrijden. Zo moeten we nóg transparanter zijn over de totstandkoming van het nieuws. Maar vooral is innovatie noodzakelijk. Innovatie om deepfakes te herkennen. Of voor het ethisch gebruik van kunstmatige intelligentie”, schrijft Van Dam.

Deepfakes zijn tegenwoordig eenvoudiger om te maken én tegelijk stukken overtuigender geworden.

De NPO werkt samen met het Amsterdamse 3D Universum om techniek te ontwikkelen om deepfakes te herkennen. Dat gaat deels via het principe wat je zegt ben je zelf: 3D Universum produceert onder meer Gerri Baudet voor Zondag met Lubach, helpt bij traumaverwerking door nabestaanden met overleden familieleden te laten praten of nep-echte chatbots voor online helpdesks te werven.

“3D universum is opgericht om met behulp van AI en technische analyses deepfakes te herkennen. Om dat beter te kunnen doen hebben ze ook software ontwikkeld die deepfakes kan maken. Dat kunnen ze vervolgens ook inzetten for good - dan heet het overigens geen deepfakes, waar je iemand namaakt, maar ontwikkelen van synthetic media”, benadrukt de NPO-woordvoerder.

Volgens de NPO “gaat nog wel een tijd overheen” voor er praktische resultaten over de deepfake-bestrijding en het echtheidsstempel te melden zijn.

Van Dam: “Dit soort belangwekkende innovaties zijn moeilijk op te brengen zonder dat die ten koste gaan van programma’s of journalistiek. Een nieuw kabinet zou daarom flink moeten inzetten op innovatieve samenwerkingen in de media die bijdragen aan onze democratie.” Meer in Trouw: ‘Desinformatie bedreigt onze democratie, dus moeten media en overheid nu ingrijpen’