Noordelijke kranten werken samen om te overleven

Het stof is neergedaald, de wonden zijn gelikt, de pijn wordt gevoeld, maar de redacteuren trekken voort. Zo kan het gevoel van veel redacteuren van het Dagblad van het Noorden (DvhN) en de Leeuwarder Courant (LC) worden samengevat. Bij de harde sanering in 2013 werden 40 van de 210 fte’s geschrapt: 24 bij het DvhN en 16 bij de LC. Alle chefs en adjuncten werden boventallig. Alle fotografen in vaste dienst moesten eruit. Journalisten kregen nieuwe functies.

Op de burelen van het DvhN in Groningen is het deze woensdag­middag muisstil. Redacteuren zitten geconcentreerd achter hun beeldschermen. Chef eindredactie Dick van Bolhuis moppert dat de redactionele systemen van het DvhN en de LC technisch nog niet goed op elkaar aansluiten. Maar hij wil niet geciteerd worden en verwijst naar Evert van Dijk. De algemeen hoofdredacteur zit aan het eind van de redactiezaal op zijn kantoor. ‘Ja, natuurlijk is het wennen’, geeft hij toe. ‘Iemand van de redactie in Leeuwarden belt hier iemand die even naar de WC is. Dan valt er een krachtterm: waar zitten die Groningers?’

De wens van beide noordelijke kranten om vergaand samen te werken en zo efficiencywinst te boeken vond noodgedwongen plaats. De Noordelijke Dagblad Combinatie(NDC) leed grote verliezen. Beide kranten hebben sinds januari een gezamenlijke redactie voor sport, cultuur, economie, beeld, vormgeving, nieuwsdienst, internet en bijlagen. Behalve Van Dijk bestaat de hoofdredactie uit twee titelhoofdredacteuren: Pieter Sijpersma en Hans Snijder van respectievelijk het DvhN en de LC, die op hun post bleven. Een constructie die de aandeelhouders wilden. Er moest immers efficiënter gewerkt worden. Samen vormt het drietal één gezamenlijke hoofdredactie. In totaal werken 70 redacteuren in gemeenschappelijk verband. Daarnaast hebben de provincie­redacties in Groningen, Friesland en Drenthe elk 25 redacteuren. Sinds 1 december 2013 is er één centrale eindredactie van zo’n 25 mensen voor beide kranten. Die zit voor een half jaar voorlopig in Groningen. De Friezen en Groningers werken er in wisseldienst. ‘Niet optimaal’, geeft voorzitter Willem Bosma van de LC redactieraad toe. ‘Je moet over en weer veel bellen en dat schept afstand. Er gaan dingen fout. Maar ze zijn net begonnen en de organisatie moet zich nog uitkristalliseren.’

Het afscheid van collega’s, van wie sommigen er al tientallen jaren werkten deed pijn. ‘Natuurlijk’, zegt Esther van der Meer van de redactieraad van het DvhN. ‘Je raakt collega’s kwijt en dat voelt als een verlies, want ze komen niet meer terug. Het hakt er heel diep in, ook omdat je weet dat het moeilijk wordt snel een nieuwe baan te vinden. Zeker hier in het noorden.’ Minder mensen betekent harder werken en minder compenseren. Regelingen staan onder druk. Ook de freelancetarieven worden scherp verlaagd.

Voor de LC-redactie in Leeuwarden viel het vertrek van adjunct-hoofdredacteur Bert de Jong erg slecht. De directie had de redactie beloofd dat er een plek voor De Jong zou komen, nadat hij boventallig was geworden. De Friese boerenzoon en vakbondsman gold voor velen als het morele kompas van de LC. ‘De Jong is voor menigeen de belichaming van waar de krant voor staat’, aldus Bosma. Hij meent dat de directie op de stoel van de hoofdredactie is gaan zitten. ‘Dat schept fundamentele onveiligheid.’ Sterker nog, de redactieraad voelt zich ‘beschadigd en geschoffeerd’, aldus Bosma. ‘Het vertrouwen in de hoofdredactie heeft op dit punt een deuk opgelopen.’ De redactieraad vond dat die één lijn met de redactie had moeten trekken om De Jong voor de krant te behouden.

In de statuten van de LC staat dat de krant twee hoofdredacteuren heeft. Na de bezuinigingsronde zou er één overblijven, Hans Snijder. Daar kwam de redactie echter pas later achter. ‘Onder druk van de slechte bedrijfsprognoses en met de toezegging dat De Jong een nieuwe functie zou krijgen, hebben we afgezien van verdere stappen.’

De redactieraadsleden wilden het bijltje er deze maand bij neergooien, maar blijven op verzoek van een meerderheid van de redactie aan tot er een nieuwe algemene redactieraad (voor de drie titels, behalve LC ook DvhN en het Friesch Dagblad, red.) is gevormd. Het Friesch Dagblad valt overigens nu nog buiten de redactionele samenwerking van DvhN en LC. Het is wel de bedoeling dat de krant nog dit jaar aanhaakt. Maar hoe en wanneer exact is onduidelijk.

De Jong zelf wil niet reageren op de precaire zaak. ‘Geen commentaar. Het liefst zat ik nu op de Noordpool.’

Onvrede is er in Leeuwarden ook over het weghalen van vier regio­redacteuren die naar Groningen of Drenthe zijn vertrokken en het verdwijnen van de eind- en internetredactie, ook naar Groningen en waarvoor niets zou zijn teruggekomen. Sommigen vinden dat de focus te veel op Groningen ligt. Een van de mensen die is overgeplaatst, verslaggever Hilbrand Polman, beaamt dat op LC-redactie het gevoel leeft er bekaaid te zijn afgekomen. Bosma geeft toe dat de samenwerking, die volgens hem in Groningen als fusie wordt beleefd, geboren is uit nood.

‘Het is in zekere zin een hachelijk avontuur. Maar achter dit ongewone model zit wel een filosofie, namelijk als krantenbedrijf je basis verbreden om te overleven. En focussen op de regio, zodat je voor je lezer herken­baar blijft.’ De Friese identiteit versterken? Prima! Maar mag dat dan ook in de organisatie zichtbaar worden?, vragen andere Friese redacteuren zich af. Met 25 provincieredacteuren heeft de LC er evenveel als de gezamenlijke regiokantoren in Assen, Emmen en Hoogeveen. Polman: ‘Maar goed, wij maken wel drie edities.’ De in Groningen woonachtige Polman zat elf jaar op binnen-buitenland in Leeuwarden en werkt nu als regioverslaggever in Assen. ‘De reorganisatie was voor mij een goed moment om wat anders te gaan doen, anders roest je vast’, vertelt hij. ‘Als journalist moet je overal je draai kunnen vinden. Ik denk dat ik een van de weinige blije redacteuren was die de hoofdredactie voor zich had.’

Door de synergie die de samenwerking biedt moet de identiteit van de titels juist versterkt worden, meent Bosma. ‘Beide kranten zijn redactioneel zelfstandig. Het zijn dus géén kopbladen.’ Maar ook daar twijfelen andere LC-redacteuren aan, die vrezen dat het een kwestie van tijd is voor er één noordelijke krant komt. Dat er nu een Drent chef van de provincieredactie is bij de LC vinden ze in dit verband een veeg teken. Bosma: ‘Hij spreekt en schrijft inderdaad geen Fries, maar gaat dit wel leren.’

LC-hoofdredacteur Snijder noemt de periode waarin de nieuwe redactionele organisatie vorm krijgt ‘pionieren’. ‘Wat wij doen zie je nergens anders in krantenland. Vergaand samenwerken met als doel de LC zo Fries en sterk mogelijk te maken.’ Dat klinkt paradoxaal, want hoe doe je dat met die gezamenlijke redacties? ‘Door je vooral te richten op regionaal nieuws.’ Snijder: ‘Onze opening komt bijvoorbeeld morgen van het AD, een verhaal over twaalf basisscholen die beginnen met tweetalig onderwijs. Op de regiopagina’s komt een stuk over drietalig onderwijs dat we in Friesland al op bepaalde basisscholen hebben. Zo’n verhaal staat niet in het DvhN.’