Google helpt: ‘Natuurlijk is het ook deels PR’

Google komt met een initiatief om ‘vernieuwing’ in de kwaliteitsjournalistiek in Europa te helpen en trekt daar 150 miljoen euro voor uit. Uitgerekend Google, zal er her en der in de sector zijn gedacht. ‘Onder sommige uitgevers heerst het sentiment dat Google ‘hun’ advertenties heeft afgenomen. Maar je moet naar de toekomst kijken’, zegt journalist Eric Smit van Follow The Money (FTM). Hij was in mei een van de aanwezigen bij de eerste bijeenkomst in Nederland over Google’s Digital News Initiative (DNI). Onder meer De Persgroep, NRC Media, NOS, Blendle en The Post Online kwamen bij elkaar om te horen over Google’s plannen. ‘Als ik met Europese uitgevers praat, blijkt dat ze zich grote zorgen maken over hoe ze goede journalistiek kunnen blijven bekostigen. Zeker in kleinere taalgebieden is het moeilijk om online genoeg omzet te halen om de terugval in advertentie-inkomsten in papieren media te compenseren’, aldus Carlo d’Asaro Biondo, Google’s ‘directeur voor strategische relaties’. ‘We willen ons steentje bijdragen aan de zoektocht naar meer levensvatbare nieuwsmodellen.’

DNI spitst zich toe op drie terreinen: productontwikkeling, training en onderzoek, en het aanjagen van journalistieke innovatie. Rond productontwikkeling gaat Google om de tafel met uitgevers in heel Europa om met zijn producten te kunnen komen tot ‘meer omzet, website­verkeer en meer publieksparticipatie’. Gesproken wordt er ook over de rol van nieuwszoekmachine Google News. Daarover voerden uitgevers in enkele Europese landen jarenlang een juridische strijd, omdat ze een vergoeding van Google wilden voor het overnemen van koppen, ­intro’s en foto’s. Maar de gesprekken gaan bijvoorbeeld ook over online adverteren, YouTube en Android. Voor training en onderzoek werkt Google samen met onder andere het ­European Journalism Centre, het Global Editors Network en de International News Media Association

Geen toverstokje
Voorlopig zegt Google eerst ‘goed te gaan luisteren’. ‘Wij hebben geen toverstokje, maar we denken wel dat door beter te luisteren en beter samen te werken we de journalistiek verder kunnen helpen’, zegt Google’s persvoorlichter Mark Jansen. ‘Iedereen is welkom. We zijn met een groepje van start gegaan omdat je ergens mee moet beginnen, maar Digital News Initiative staat voor iedereen open, en je kunt je aanmelden via de website.’

Hoe de selectie van projecten voor financiering zal gaan, is nog niet bekend. ‘Dat zijn we aan het bekijken. We hebben wel enige ervaring hiermee – in Frankrijk hebben we een soortgelijk fonds opgezet – maar we moeten nog bepalen hoe we dit precies vormgeven. Het fonds zal openstaan voor zowel traditionele uitgevers als journalistieke start-ups’, zegt Jansen. Er is volgens hem geen verdeling per land. ‘Het geld zal gaan naar de beste ideeën.’

Brussel
NRC Media is als een van de acht Europese partners bij de lancering van DNI betrokken. ‘We zijn door Google zelf benaderd en hebben “ja” gezegd’, vertelt Han-Menno Depeweg, uitgever digitaal bij NRC Media. Hij realiseert zich dat Google met het initiatief ook good will in Europa wil kweken. Google ligt in “Brussel” zwaar onder vuur vanwege vermeend machtsmisbruik met zijn zoekmachine. Euro­commissaris Margrethe Vestager van mededinging is een formele zaak tegen Google gestart omdat het bedrijf zijn eigen diensten zou voortrekken in de zoekmachine. Is DNI daarmee niet vooral bedoeld als lobby en PR richting Brussel? Depeweg: ‘We snappen dat het ingewikkeld ligt. Natuurlijk heeft Google ook een andere motivatie. Er speelt nu eenmaal iets in Brussel. Wij zijn ook niet dom. Maar dat is geen reden om hier niet aan mee te doen. Het gaat ons ook niet om het geld, het gaat om hoe we kwaliteitsjournalistiek beter bij de gebruikers van Google kunnen krijgen. Hoe we beter in de behoefte van het publiek kunnen voorzien. We zijn sceptisch en enthousiast tegelijk.’ Ook Smit realiseert zich dat er meer speelt: ‘Natuurlijk is dit ook een vorm van PR richting Europa. Maar de journalistiek moet zichzelf opnieuw uitvinden en een helpend handje is daarbij best welkom. Google neemt duidelijk afstand. Ik denk dat het geen kwaad kan hier aan mee te doen.’

Bron bovenaan
De 150 miljoen euro lijkt een groot bedrag, maar bij verdeling over alle Europese landen valt het mee, vindt Depeweg. ‘Wat er voor ons land over zou blijven, is relatief gezien niet zo groot.’ De steun van Google hoeft niet alleen financieel te zijn. ‘Je moet dan denken over de mogelijkheden die Google heeft richting bezoekers die vanuit zoekresultaten op een betaalmuur van krantensites stuitten. ‘Ook zou Google’s zoekmachine beter moeten kunnen herkennen wat goede journalistiek is, zegt hij. Zo zou de bron van nieuws bovenaan de resultaten moeten verschijnen, wat nu meestal niet gebeurt. ‘Maar hoe een site is opgemaakt, of hoe effectief een kop is, zou niet moeten uitmaken. De bron moet het belangrijkste zijn’, zegt Depeweg. ‘Google heeft er op lange termijn ook geen baat bij als “clickbait” bovenaan staat. Als mensen steeds teleurgesteld zijn nadat ze hebben doorgeklikt, dan vertrouwen ze Google minder.’

Een andere reden voor Google om aan te pappen met uitgevers: concurrenten doen dat ook. Zo is Amazon-baas Jeff Bezos sinds 2013 eigenaar van The Washington Post. En Facebook introduceerde in de VS onlangs de nieuwe functie Instant Articles – waarbij artikelen van grote uitgevers direct binnen de Facebook-omgeving worden geladen, zodat bezoekers ze sneller kunnen lezen. Deelnemende uitgevers mogen zelf kiezen: of ze houden 100 procent van de eigen advertentie-inkomsten bij de Instant Articles-content of ze geven 30 procent aan Facebook, waarbij Facebook zijn eigen (mogelijk effectievere) advertentieplatform inzet. Maar bij projecten die DNI zou kunnen steunen is het gebruik van Google-technologie niet verplicht. ‘Als we alleen Google-producten zouden mogen gebruiken, dan doe ik niet meer mee’, zegt Smit.

Volgens Teun Gautier, bestuurslid bij de Vereniging Veronica, en ook aanwezig bij de eerste DNI-­meeting, stelt Google zich bescheiden op. ‘Het vraagt de sector zelf om met ideeën te komen. Wij willen jullie helpen, maar jullie moeten zelf verzinnen hoe. Nu is het maar afwachten of de sector zelf genoeg goede ideeën heeft en of het die wil delen met anderen’, zegt hij. Gautier is voor de Adessium Foundation bezig met een onderzoek naar de toekomst van de journalistiek. ‘Kwaliteitsjournalistiek is wel degelijk exploitabel, maar nog lang niet alle manieren waarop er geld is te verdienen worden nu al ingezet. Dit soort initiatieven van Google kunnen helpen om de discussie hierover op gang te krijgen.’

Ballotage
Voorlopig is het wachten op de manier waarop Google het geld wil verdelen. Depeweg: ‘Er zal een soort ballotagecommissie moeten komen. Je moet het voorlopig zo zien: de trein is nu gaan rijden en we zijn nog niet bij het eerste station.’ Smit denkt hardop na over waar zijn site bij DNI over wil aankloppen. ‘We willen op nieuwe vormen met onze lezers communiceren. Niet alleen zenden. Een kritisch publiek kan iets toevoegen aan een verhaal. Techniek kan helpen om eenvoudiger met grote groepen mensen het gesprek aan te gaan. Nieuwe interfaces moeten bezoekers meer uitnodigen om te reageren of op een discrete manier iets naar journalisten te sturen.’ Eventuele steun van Google daarbij zou op zich niets nieuws zijn, zegt hij. ‘In het verleden werden kranten geholpen door rijke industriëlen. Zij hadden ook zo hun belangen. Daar is niks mis mee, zolang de motieven maar duidelijk zijn. En zolang je onafhankelijk en kritisch kan blijven.’