Na een vernietigende debuutroman over misstanden in Hilversum keert Jeroen Pen terug bij de publieke omroep

In verschillende interviews kondigde je bij het verschijnen van je debuutroman je vertrek uit de journalistiek aan. Dat was dus niet erg definitief?
‘Ik heb twee jaar aan het boek gewerkt. En twee jaar lang lag ik ervan wakker: Hierna is mijn carrière in de journalistiek klaar, dacht ik. Ik was vooral bang dat niemand mij meer zou willen hebben in de journalistiek. Maar de journalistiek is wél het mooiste beroep ter wereld. Eén week voordat het boek uitkwam, solliciteerde ik bij De Balie. Aan het einde van het gesprek vroeg Yoeri Albrecht [directeur van De Balie, red]: “Is er nog iets dat we moeten weten?”. Dáár gaan we, dacht ik. Toen ik over mijn boek vertelde, legde hij nog nét niet meteen het contract op tafel.’ Later: ‘Yoeri Albrecht was de beste baas die ik ooit gehad heb.’

Ze moeten je bij Human en BNNVARA hebben zien aankomen tijdens je sollicitatie… ‘Hallo, ik heb net een vernietigend boek geschreven over de werkmethode van de publieke omroepen…’
‘Paradoxaal genoeg werkte het boek juist in mijn voordeel. Ik denk dat ik mede door dat boek ben aangenomen bij De Balie, Human én BNNVARA.’

Ik ben toe aan mijn derde omroep, en driemaal is scheepsrecht, dus hier blijf ik even hangen🤞🏻. Op 1 februari treden mijn pennetje en ik in dienst bij BNNVARA, meer specifiek Zembla. Eervol, zin in.

— Jeroen Pen (@jeroenpen) January 11, 2023

Zijn ze bij BNNVARA niet bang dat, als je ontevreden raakt, je je onvrede weer gaat uiten in een nieuw boek?
‘Er worden altijd grapjes over gemaakt, maar ik ga niet nog een boek schrijven over de publieke omroep. Dat lijkt me super oninteressant. De misvatting is altijd men denkt dat het over mijn eigen carrière gaat – ik werkte in het verleden als leidinggevende bij KRO-NCRV, het ging niet slecht. Maar er zitten wél elementen in – de angstcultuur, bepaalde omgangsnormen, de losse contracten – waar ik niets meer mee te maken wil hebben.’

Wat ga je bij BNNVARA doen? Krijg je daar ook een tijdelijk contract?
‘Ik heb een jaarcontract gekregen en ga bij onderzoeksprogramma Zembla werken. Ik weet inmiddels goed wat voor een club dat is, er wordt op heel hoog niveau journalistiek bedreven. Ik ga onderzoek doen en schrijven, voor de tv-uitzendingen en de website. Het zal wel hard werken zijn, maar de dingen die ik in het boek beschrijf, zul je daar niet aantreffen.’

Sinds publicatie van je boek is er het nodige gebeurd op het Mediapark. The Voice, DWDD…. De details uit die verhalen – tijdelijke contracten, mannen met veel macht – zijn in jouw boek nog fictie. Is jouw verhaal ingehaald door de actualiteit?
Grijzend: ‘Toen het boek uitkwam, vond men veel elementen ervan nogal karikaturaal. Ik denk dat mijn boek een redelijk valide beeld geeft van dat deel van de Nederlandse journalistiek.’

Naar aanleiding van die onthullingen heeft een hele trits aan bobo’s en politici beterschap beloofd. Is dat veel lullen en weinig poetsen, in jouw optiek?
‘De tijdgeest is aan het veranderen. In Hilversum wist ié-de-reen wat er allemaal gebeurde rondom DWDD en Matthijs van Nieuwkerk. Maar niemand zei: “Hey, dit kan eigenlijk niet”. Nu wordt er niet meer over gezwegen en weggekeken.’

Goed moment om deze nog eens te twitteren, trouwens. pic.twitter.com/dsmWawcjsB

— Jeroen Pen (@jeroenpen) January 11, 2023

Toen de onthullingen rondom DWDD en The Voice naar buiten kwamen, dacht je toen: “Hate to say I told you so”?
‘Ik dacht vooral: mijn boek is één jaar te vroeg uitgekomen. Ik had drie keer zoveel exemplaren kunnen verkopen …’

Serieus?
‘Nee, want ik vind het niet leuk dat die dingen gebeuren. Weliswaar was mijn eigen verhaal gefictionaliseerd, maar het lag dicht bij de werkelijkheid. Maar, vooropgesteld: ik leed vooral onder een hoofdredacteur die een onbekwaam sujet was. Maar ik ben niet aangerand.’

Interview gaat verder onder de video

Een tijdje geleden sprak ik met één van de auteurs van het onderzoek naar de misstanden bij DWDD, en die vertelde dat veel bronnen hun verhaal wilden doen omdat BNNVARA zichzelf omschrijft als een ‘ideële mediaorganisatie’. Toen het verhaal over The Voice naar buiten kwam, dachten oud-medewerkers ‘er is nog een verhaal dat nog niet volledig naar buiten is gekomen en waar BNNVARA jarenlang een kwalijke rol in heeft gespeeld’…
‘Niemand in Hilversum is zonder zonde. Kijk maar eens naar die uitzending van Studio Voetbal waarin het grensoverschrijdend gedrag van Marc Overmars bekend werd gemaakt. Inmiddels weten we dat Studio Voetbal en NOS Sport zelf nou ook niet de meest “veilige” redacties van Nederland waren. “O, wat erg!”, zei men in de studio. Iedereen is een beetje hypocriet, naar buiten toe worden de dingen altijd ietsje mooier gemaakt dan ze zijn. Ik denk dat er weinig plekken zijn waar men nu zó doordrongen is van het belang van een veilige werksfeer als bij BNNVARA…’

Doordrongen zijn van iets is één ding, maar in praktijk?
‘Die mensen waar het over gaat werken inmiddels niet meer bij de omroep. Het gaat om de machtige types… Ik heb mij goed geïnformeerd en kan zeggen dat dit soort dingen niet gebeuren op de redactie van Zembla. Maar over andere redacties kan ik niks zeggen – daar weet ik te weinig vanaf.’

Ik spreek veel jonge journalisten die in de ‘bullshitbanen’ die je omschreef in je boek – webredactie, social mediaredacteur – terecht zijn gekomen maar geen ontslag durven te nemen. Bang voor inkomstenderving, et cetera. Wat is je advies aan hen?
Grijnzend: ‘God, wat is het hele werkende leven toch gewoon kut. Stop vandaag nog met die baan. Soms denken mensen dat ze ergens twintig jaar moeten werken voordat ze dé kans krijgen. Maar hoe groot is de kans dat je die kans ook echt krijgt?’

… veel mensen die ik daarover spreek, zeggen het idee te hebben dat ze ‘in de wachtkamer’ zitten te wachten op die éne plek …
‘Maar hoe lang is de wachtrij? Hoe groot is de kans dat je naar binnen wordt geroepen? Als je iets echt graag wil, dan moet je het gewoon doen. Je moet keuzes maken. Voor mij was de keuze: ik ga alles in brand zetten, omdat ik het systeem debiel vind. Dan gaat alles kapot. Maar wat blijkt nou? Als je je bek opentrekt, dan loont het dus eindelijk wel. Als je denkt dat je meer kan, ga het dan gewoon ook doen. In godsnaam, bevrijd jezelf. Hoeveel mensen zijn er vijf jaar lang samensteller geweest van een nieuwsbrief en daarna in één keer doorgestroomd naar Haags parlementair verslaggever? Ik ken ze niet. Maar ik ken wél veel mensen die met behulp van een beetje talent en geluk er in één keer doorheen komen. Uiteindelijk moet je je ambities uitspreken en waarmaken.’

De personages in je boek – soms omschrijf je ze niet even flatteus – spreek je ze nog?
‘In tegenstelling tot millennials en gen Z, kunnen ouderen best tegen een stootje en hebben ze zelfspot. Ze vonden het best wel geestig. De mensen waarvan ik dacht dat ze het aanstootgevend zouden vinden, vonden het juist erg leuk. Ik dacht veel vijanden te maken, maar men zei alleen: “Jezus, wat geestig”.’