Moet je voorafgaand aan een interview duidelijk maken hoe kritisch je zult zijn?

Dimitry Kochenov is het archetype van de professor: krullenbos, baardje, ronde bril en een strikje. De expert op het terrein van Europees recht en burgerschap noemt zichzelf de ‘paspoortprofessor’. Op zijn website is te lezen dat hem dat nog veel verder dan de Rijksuniversiteit Groningen brengt. ‘Om ook buiten de ivoren toren impact te maken, adviseer ik regeringen, advocatenkantoren en internationale instituties (...) en schrijf ik opiniestukken, neem ik podcasts op en geef ik interviews.’

Het laatste is hem tenminste één keer slecht bevallen, getuige zijn klacht tegen Nieuwsuur. Naar eigen zeggen dacht hij dat hij als deskundige benaderd was. Maar de verslaggever stelde vooral vragen over zijn persoonlijke rol in wat de redactie de Maltese ‘paspoorthandel’ noemt.

Nieuwsuur was op de naam van de Groningse hoogleraar gestuit naar aanleiding van de moordaanslag op de Maltese journalist Daphne Caruana Galizia in 2017. Zij publiceerde over fraude en corruptie in de hoogste kringen op het eiland. Een van haar dossiers betrof de verkoop van burgerschapsrechten aan niet-ingezetenen. Het is een lucratieve handel, omdat sommige mensen (denk ook aan criminelen) er veel voor over hebben om zich via Malta vrij in de EU te kunnen vestigen en bewegen.

Uit het vervolgonderzoek van Nieuwsuur blijkt dat Kochenov de regering van Malta hierover heeft geadviseerd en dat hij zich ook elders, ‘buiten de ivoren toren’, inspant voor het bevorderen van de handel in paspoorten.

De redactie nodigt hem uit voor een interview. De klacht is veelomvattender, maar hier gaat het om de vraag of de journalist in zijn uitnodiging de hoogleraar heeft misleid.  In de Leidraad staat: ‘Wanneer journalisten iemand willen interviewen, informeren zij hem of haar zodanig over de aard van de publicatie, dat de te interviewen persoon voldoende geïnformeerd kan beslissen of hij of zij aan die publicatie wil meewerken.’

Tegenover de Raad voor de Journalistiek verklaart zijn raadsman dat de hoogleraar het interview ‘als zeer aanvallend’ heeft ervaren en dat hij hierdoor ‘geen eerlijke kans’ heeft gekregen zich te verweren tegen ‘de aantijgingen’. Nieuwsuur creëerde volgens hem ‘een sfeer van illegaliteit’, terwijl de professor slechts ‘tegen een marktconforme beloning’ de Maltezers heeft uitgelegd wat er volgens het EU-recht al dan niet mogelijk is.

De Raad meent dat Kochenov bedacht had kunnen zijn op kritische vragen, ook naar zijn persoonlijke belangen. Hij timmert immers al vele jaren internationaal aan de weg met zijn expertise op een onderwerp dat zulke vragen kan oproepen. Het onderwerp moet duidelijk zijn, maar een journalist hoeft niet al zijn kaarten vooraf op tafel te leggen.

De Raad concludeert dat Nieuwsuur op alle punten zorgvuldig is geweest. Het werk van de journalisten Siebe Sietsma en Luuk Mulder is bekroond met een Tegel. De minister van Onderwijs heeft kritische Kamerleden laten weten dat de hoogleraar zich schuldig heeft gemaakt aan belangenverstrengeling.

En Dimitri Kochenov, tenslotte, heeft op zijn site aan alle palmares een kleine voetnoot toegevoegd met de mededeling dat hij onder andere door Nieuwsuur ‘overvloedig getrold’ wordt.

Frits van Exter is voorzitter van de Raad voor de Journalistiek, maar heeft geen stem in de beoordeling van klachten. Hij verwoordt slechts zijn eigen mening.