Hoe kom ik van idee naar verhaal? Deel 1

Van idee naar verhaal
Screen een nieuwssite of sla een krant open. Zoek korte nieuwsberichten en zie: stof voor stories. Steniging, zelfdoding, moord: persoonlijke drama’s, goed voor een summier bericht.

Een bericht dat meestal meer vragen oproept dan antwoorden geeft. Wat ging eraan vooraf? Hoe is het zover gekomen? Wie waren erbij betrokken? Redacties laten dit nieuws vaak verder ongemoeid. Niet interessant genoeg, te individueel, te weinig nieuwswaarde. Toch leveren deze berichten juist pracht materiaal op voor journalistieke verhalen. Verhalen die de feiten een achtergrond verschaffen. 

Britse MI6 spion
In mijn boek Van idee naar tekst. Creatief denken en schrijven voor professionals (2014) staat een voorbeeld van een curieus achtergrondbericht. Gespot in NRC Handelsblad van 15 november 2013. Drie jaar eerder wordt de Britse MI 6 spion Garreth Williams dood aangetroffen in zijn Londense appartement. De politie vindt hem naakt opgerold in een gesloten sporttas in de badkamer. Hoe is hij daar terecht gekomen? Is er sprake van een misdaad? Een afrekening soms? En waarom is de doodsoorzaak na al die jaren onopgelost?
NRC spreekt van een ‘plot van een detective’. 

Socrates
Misschien geen detective, maar een bron voor een spannend verhaal zeker. Aan het werk dus. Mijn boek bevat tien creatieve technieken om een onderwerp te verkennen. Daarvoor heb je een centrale vraag nodig. In het bovenstaand voorbeeld: Wat is de oorzaak van de dood van Gareth Williams? We kiezen de tiende techniek, die van de superheld. Hoe zou jouw superheld de zaak aanpakken? Kruip in de huid van je superheld en laat hem los op jouw onderwerp. Mijn superheld is Socrates. Hij belichaamt twee kwaliteiten: wandelen en vragen stellen.
Deze oude Griek zou de zaak al wandelend onderzoeken op de agora in Athene. In een dialoog met een stadgenoot.

Dialoog
Met een dialoog kun je het onderwerp uitgebreid verkennen. De antwoorden bieden je materiaal om de research te vervolgen. Hiervoor dien je de antwoorden eerst te clusteren.

Deze clusters geven je aanknopingspunten voor het verhaal in aanbouw. Tevens zijn ze een check op data: wat weet je al van de zaak en wat vraagt meer tijd voor research? In de case van Williams levert dit acht clusters op: afkomst en milieu, werk, woonomgeving, hobby’s, sociaal netwerk, persoonlijke opvattingen en waarden, zijn dagelijks leven en tot slot: de laatste dag van zijn leven.

Zie voor de feitelijke uitwerking Van idee naar tekst.

Storyplan
Tijd voor de volgende stap: het maken van een storyplan. Ook wel synopsis geheten. Dit is een korte samenvatting waarin je de verhaallijn, de personages en het plot weergeeft. Ook geef je suggesties voor het type verhaal, bijvoorbeeld die van de longread of het literair-journalistiek verhaal. Een storyplan maken voordat je met de research begint, heeft twee voordelen.

Ten eerste biedt het een leidraad voor je journalistiek onderzoek. Ten tweede kun je hiermee media interesseren voor je toekomstig verhaal: je maakt ze alvast nieuwsgierig. Of nog beter: ze ‘kopen’ je verhaal op voorhand!

Uit de dialoog van Socrates (pag. 153, Van idee naar tekst)
Socrates: Wie ontdekte zijn dood?
Wij: Zijn familie waarschuwde de politie. Ze hadden al een week niets meer van hem gehoord.

Tips voor journalistieke verhalen
De zoektocht naar verhalen begint bij jezelf. Hieronder vind je tips voor de eerste acht stappen: van onderwerp vinden en verkennen naar het schrijven van een storyplan.
• Wees nieuwsgierig: zoek naar raadselachtige nieuwsberichten
• Selecteer een bericht dat je motiveert
• Formuleer een centrale vraag: de motor van je research
• Gebruik een creatieve techniek uit het boek als verkenningsinstrument
• Breng het creatieve ‘materiaal’ onder in clusters
• Onderzoek de clusters op relevant materiaal voor je verhaal
• Schrijf je storyplan
• Presenteer je storyplan aan verschillende media

Van idee naar verhaal (2)