Medialogica
In 2003 werd ik van mijn sokken geblazen door een ambtelijk wetenschappelijk stuk. Dat komt hoogst zelden voor. ‘Medialogica’ heette het rapport en het was afkomstig van de Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO). Het ging over de groeiende macht van massamedia in Nederland en hoe daar mee om te gaan.
Ik definieer medialogica als volgt: een welbewust in of door media geschetst beeld dat afwijkt van de werkelijkheid en soms een nieuwe werkelijkheid tot gevolg heeft. Om alert te zijn op dergelijke processen riep de RMO de derde donderdag van juni uit tot verantwoordingsdag voor de media. Die is er tot op heden niet gekomen.
Toen ik mijn eerste medialogica-ervaring beleefde, bestond de term nog niet. Mijn geboortedorp Kerkrade werd in 1990 opeens groot nieuws. Aan de vooravond van Nederland-Duitsland op het WK in Italië, had Mart Smeets zich opgesteld op de grensblokken tussen de twee landen. Hij vertelde dat het hier bij interlands ernstig tekeer ging tussen Nederlanders en Duitsers. Ik wist wel beter. Maar die avond, na de aankondiging van Smeets, vielen er voor het eerst na vier vreedzame decennia, rake klappen. De ME moest er aan te pas komen.
In die dagen was het geen usance dat journalisten elkaar de maat namen. Universitaire opleidingen die zich op metaniveau met journalistiek bezig hielden, waren er nog niet. ‘Je gaat toch geen journalist interviewen’, luidde destijds het adagium. In 2012 is dat niet meer vol te houden. Als er nog één globale superpower over is, dan is het de publieke opinie. Verslaggevers die geacht worden de macht te controleren, kunnen niet meer om de macht van hun ‘eigen’ medium heen. Hoe zeer sommige kringen dat ook als nestbevuiling of matennaaierij zullen beschouwen, het is hoogste tijd voor kritische zelfreflectie.
In een tijd waarin beelden belangrijker worden dan feiten, neemt mijn behoefte aan journalisten die beelden van feiten onderscheiden toe. Universiteiten zouden wereldwijd het voorbeeld van the Columbia University in New York moeten navolgen door structureel de onafhankelijkheid van de media ten opzichte van belangengroepen te toetsen.
Minstens zo noodzakelijk is de bereidheid van media om verantwoording af te leggen – zoals een geciviliseerde maatschappij dat van alle machthebbers verlangt. Daarbij zou een verantwoordingsdag voor de media in de derde week van juni passen. In die maand is er dit jaar toevalligerwijs ook weer een editie van de voetbalklassieker Nederland-Duitsland.
.(JavaScript moet ingeschakeld zijn om dit e-mail adres te bekijken), hoofdredacteur van omroep Human, nodigt Tjitske Mussche, radiomaker en schrijvend journalist uit voor de volgende estafettecolumn.
HUMAN zendt deze zomer een zesdelige onderzoeksjournalistieke reeks over ‘medialogica’ uit
Praat mee