— zaterdag 13 augustus 2022, 09:30 | 0 reacties, praat mee

Mark Deuze in de podcast #freelanceleven: ‘Alles draait om gevoelens, maar we praten er maar moeilijk over’

© Ramses Kuit

Hoogleraar Mark Deuze doet al 25 jaar onderzoek naar arbeids­omstandigheden van mediaprofes­sionals. De afgelopen coronajaren wordt het gesprek over mentaal welzijn meer en meer gevoerd. Iets wat Deuze toejuicht: ‘Door het video­bellen in coronatijd zijn we elkaar meer als mens gaan zien.’ Laatste wijziging: 15 augustus 2022, 08:15

Waarom hou je je bezig met de mentale gezondheid van journalisten?
‘Ik doe al jaren onderzoek naar het werkveld van journalisten. Zo onderzocht ik eind jaren 90 de impact van internet op redacties en de ervaringen van wat we toen nog “allochtonen” in de journalistiek noemden. Inmiddels ben ik erachter dat wat ik al die tijd onderzoek, zich vooral richt op de gezondheid en het geluk van media­professionals.

Daarbij is door de pandemie het onderwerp mentale gezondheid erg onder de aandacht gekomen. Het videobellen, waarbij we elkaar in onze thuissituatie zagen, heeft ervoor gezorgd dat we elkaar meer als mens zijn gaan zien en zijn gaan praten over wat ons naast werk bezighoudt.’

Wat kwam je tegen?
‘Dat elementen als arbeidsonzekerheid, een klote baas hebben, voortdurende hoge werkdruk en collega’s met haantjesgedrag, invloed hebben op je geestelijke gezondheid. Een collega bij Amsterdam UMC onderzoekt wat kan verklaren dat mensen echt zware mentale problemen krijgen door het werk. Daarbij stuitte ze op het gegeven dat het voor mensen belangrijk is dat er ‘organisational justice’ - organisatorische rechtvaardigheid - is in het werkveld.’

Wat houdt organisatorische rechtvaardigheid in?
‘Dat er transparantie is over hoe mensen betaald krijgen. Maar ook welke werknemers promotie krijgen, dat dat bijvoorbeeld niet de nichtjes, neefjes of vriendjes van de chef zijn. Maar ook of de manier waarop mensen in het algemeen gewaardeerd worden, klopt. En hoe collega’s met elkaar omgaan tijdens redactievergaderingen. Dat dat fair is, dat het niet zo is dat sommigen altijd aan het woord zijn, en anderen de mond wordt gesnoerd. Of dat er sprake is van seksisme of racisme. Als de rechtvaardigheid ontbreekt kan dat leiden tot werksituaties die zorgen voor allerlei gezondheidsproblemen, waaronder stress en burn outs.’ 

Ter voorbereiding op ons gesprek deelde je al aanbevelingen die je tijdens je onderzoek naar mentale gezondheid formuleerde. Het gaat grotendeels over die organisatorische rechtvaardigheid. Ik merk dat ik, als freelancer, in de verdediging schiet als ik lees waarom werken in de journalistiek ‘slecht’ zou zijn.
‘Dat sommige onderdelen van het freelance leven en van creatieve beroepen in het algemeen, belastend kunnen zijn, zegt niet dat het alleen maar slecht is. Het informele, vaak vage en van onderlinge relaties samenhangende karakter van werken in de media, geeft ook vrijheid, uitdaging en voldoening. Dat is ook een vorm van welzijn. De balans is belangrijk. In de verdediging schieten en je werk vergelijken met anderen die het zwaarder zouden hebben, is een soort copings-mechanisme. Het kan bijvoorbeeld zijn dat journalisten mooie producties maken, hoog scoren op welzijn, maar zichzelf daarnaast verwaarlozen en dus laag scoren op hun geestelijke gezondheid. Geluk en gezondheid betekenen niet altijd hetzelfde op het werk.’

Is daar iets aan te doen?
‘Een belangrijk element als het gaat over mentale gezondheid en welzijn is het kunnen herkennen en verwoorden van je emoties. Veel mensen missen de emotionele woordenschat om te vertellen hoe ze zich voelen. Niet alleen mannen, omdat die zogenaamd hun gevoelens niet zouden kunnen uiten. Velen kennen maar drie emoties: bang, boos en blij. Het is belangrijk om gevoelens te kunnen benoemen omdat het de basis is voor alles wat we doen. Ook in de journalistiek. Wie kies je als bron? Wat is de toon in je interview? Hoe kies je gasten voor je talkshow? Hoe schrijf je een headline? Dat heeft allemaal te maken met gevoel en het manipuleren van emoties.

Ten tweede: als je hoort dat journalistiek eigenlijk best een pittig beroep is, waar in de beroepsorganisatie en inrichting van het werk behoorlijk wat mis is (of kan zijn), en dan in de kramp schiet en het bagatelliseert. Dan reageer je uit emotie. Journalistiek is voor jou dan een beroep waar je als volledig mens in zit. Alles wat je bent, vereenzelvig je met dat werk. Hartstikke mooi. Maar dat betekent ook dat het super belangrijk wordt om na te denken over je emoties. En hoe je emotioneel in je werk staat. Want blijkbaar is dat een fundamentele bouwsteen in je beroepsidentiteit waar je toch op de een of andere manier blind voor bent. Twee redenen dus die het op z’n minst interessant maken om het over gevoelens te hebben.’

Wat kun je ermee als je je gevoelens kan verwoorden?
‘Nou kijk, journalistiek is gewoon een beroep, in de kern zijn veel opdrachtgevers gewoon hypercommercieel. Fijn dat journalistiek je ‘passie’ is en dat je heilig in het vak gelooft, maar je krijgt gewoon betaald. Het is dus ook een economische transactie. Dat betekent bijvoorbeeld dat je niet zonder rechten bent. En dat je best bij jezelf kan nagaan over wat jij, hoe precair je omstandigheden ook zijn, oké vindt en wat niet. Wees je daar bewust van. Want dezelfde dingen die je ziek kunnen maken, zorgen ook voor plezier. Dat is de paradox die in alle creatieve beroepen zit. De passie en het plezier van het werk is precies de valkuil voor mentale gezondheidsproblematiek. Ik vind het belangrijk om het te hebben over gezondheid en welzijn, zonder te zeggen: ‘Het is allemaal zo erg’. Dat wil ik ook zeker niet pretenderen in mijn onderzoek. Het is niet eenduidig, het kan slecht gesteld zijn met de organisatorische gelijkheid op de redactie waar je werkt, maar goed gaan met jou.

Wat helpt bij het ontwikkelen van het kunnen verwoorden van je gevoelens is dat je kan leren herkennen bij jezelf én bij anderen wanneer het niet goed gaat. De journalistiek zou als beroepsgroep en industrie flink moeten investeren in emotionele geletterdheid. Ik wil het niet alleen op het individu afschuiven - er zijn dingen mis in de industrie op systeemniveau, net zo goed als dat elke journalist een eigen verantwoordelijkheid heeft.’

Heb je tips?
‘De industrie draait op talent, en is dus afhankelijk van jou. Wees je daar bewust van. En vraag jezelf af: Welk verhaal wil ik vertellen? Dus niet het artikel dat mijn opdrachtgever wil, waar ik even snel m’n euro’s mee binnen haal, maar echt wat jij wilt maken. Dat is makkelijker voor de een dan de ander. Ik wil niet zeggen dat als je maar goed kijkt naar jezelf, dat je er dan wel komt. Ik ben me ervan bewust dat mensen die financiële verplichtingen hebben naar een gezin hier meer moeite mee kunnen hebben.

Wat ik verder mee wil geven is: wat je ook doet, doe het niet alleen. Samen sta je sterker. Ik heb jarenlang onderzoek gedaan met Tamara Witschge naar journalistieke start-ups wereldwijd. Eigenlijk is de dominante reden dat mensen met anderen een eigen bedrijf beginnen; het idee om samen mooie dingen te maken. Juist dat club-element, het gevoel deel uit te maken van een groep die elkaar steunt en toejuicht staat centraal. Interessant is dat dat op bestaande redacties vaak minder wordt ervaren. Het is opvallend dat je overal in de wereld nieuwe vormen van organisatie ziet in creatieve beroepen - niet alleen bij vakbonden, maar ook allerlei nieuwe beroepsverenigingen, soms zelfs onder freelancers (en redactieleden) bij een specifiek nieuwsbedrijf. Dat is een goede stap!

Kijk dus goed naar jezelf, besef wat je voelt (en hoe je je voelt), en of je beslissingen passen bij jou. En doe het niet alleen, dan moet je een heel eind kunnen komen.’   

Dit interview is een reflectie op aflevering 14 van de podcast #freelanceleven. Beluister die via je podcast-app en deel je ervaringen met hashtag #freelanceleven. De podcast wordt mogelijk gemaakt door het Lira Steunfonds Reprorecht.

Beluister hier de podcast (mogelijk gemaakt door het Lira Steunfonds Reprorecht):

 

Tip de redactie

Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, coördinator magazine

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.