Kun je een boek schrijven over een land waar je nooit geweest bent?

‘Ik ben ooit twee weken op Bali geweest maar dat was meer toerisme dan journalistiek. Ik heb daar wel plaatsen bezocht waar zich koloniale oorlogen hebben afgespeeld en ook enkele foto’s gemaakt voor het beeldkatern, maar qua onderzoek stelde dat reisje niets voor.

Toch voel ik me niet schuldig, want heeft Multatuli niet gezegd dat auteurs die nooit in Nederlands-Indië geweest waren, vaak beter schreven dan zij die er wel geweest waren? Soms is het een voordeel om enige afstand te hebben tot je onderwerp.

Bovendien speelden de honderden militaire confrontaties tussen Indonesiërs en vreemde overheersers, die ik beschrijf, zich af in een uitgestrekte archipel van duizenden eilanden en in vervlogen eeuwen. Dan besef je al snel dat ‘geschiedenis een ander land is’. Misschien is ergens nog een ruïne te vinden, maar zowel de overwinnaars als de slachtoffers zijn allang dood.

Bij recente oorlogen kun je nog een beetje ‘oral history’ bedrijven, maar het heeft weinig zin om Javanen anno 2018 te vragen wat ze zich herinneren van de veldtochten tegen het Batavia van Jan Pieterszoon Coen in 1628 en 1629. Daarvoor moet je in de archieven zijn.

Toch heb ik ook nauwelijks archiefonderzoek gedaan. Dat vond ik wel een gemis, want bij een eerder boek – de biografie van Pieter Jelles Troelstra – vond ik het juist heerlijk om eindeloos oude brieven, notulen en kranten te lezen. Daardoor kwam de geschiedenis weer tot leven. Soms had je even een historische sensatie: alsof je de revolutie van 1918 herbeleefde.

Maar in een overzichtswerk dat vijf eeuwen beslaat en honderden militaire acties, expedities en oorlogen beschrijft, moet je je beperken en genoegen nemen met het voorwerk dat historici al eerder deden – beter dan je het zelf zou kunnen.

Er is een stortvloed aan literatuur over de koloniale oorlogen die niemand kan overzien. Ik heb me tot taak gesteld die onder het stof vandaan te halen. Zo’n samenvatting leek me hard nodig in een tijd waarin iedereen over kolonialisme praat, maar bijna niemand meer weet dat alleen al de Java-oorlog van 1825 tot 1830 meer dan 200.000 doden kostte.

Daarom hoop ik dat mensen die op opiniepagina’s en in talkshows een discussie willen beginnen over de vraag of de Coen-tunnel een andere naam moet krijgen, eerst de moeite zullen nemen in de geschiedenis te duiken. Ik moet ze wel waarschuwen: het boek telt meer dan 1000 pagina’s. Ik kan het ook niet helpen dat er zoveel koloniale oorlogen waren.’