Kuifje bij de bankiers

Want spreken met een journalist kan je je baan kosten. Er heerst strikte zwijgplicht, die zelfs is vastgelegd in de afvloeiingsregelingen van bankpersoneel dat aan de kant is gezet. Reputatieschade is het ergste dat een bank kan overkomen. Betrapte bankiers worden verhoord en dan gestraft of meteen ontslagen. Ongeautoriseerd contact met de pers komt hierdoor bijna niet voor.

Desondanks wist hij een groot aantal bankmedewerkers over te halen te vertellen over deze bijzondere biotoop. Na lezing waren het vaak niet hun eigen kritische uitspraken die de geïnterviewden uit het stuk wilden schrappen, maar juist op het oog triviale zinnetjes als ‘prachtig uitzicht vanaf de negende verdieping’, omdat hiermee de kans op herkenning te groot werd geacht. Luyendijk is zelf de eerste om te onderkennen dat de anonimiteit een tekortkoming is van het boek. Maar het kon niet anders. Dapper dus dat hij doorzette en informatie boven tafel kreeg die we niet eerder lazen.

De methode werkt, niet in de laatste plaats door de antropologisch-analytische en tegelijk nuchtere blik waar Luyendijk patent op heeft. Wat we leren is dat eigenlijk niemand greep heeft op de bewust complex gemaakte financiële sector, dat iedereen die er werkt slechts begrip heeft van een minuscuul aspect van het totaal en dat een bankencrisis zich morgen weer kan voordoen omdat niemand in de sector er lessen uit heeft getrokken. Dat laatste kan de verklaring zijn voor het relatief grote aantal bankiers dat zich bij hem meldde. Sommigen klapten uit de school omdat ze gebukt gaan onder schuldgevoel over de amorele wereld waarin ze zijn beland en waaruit ze zich niet zomaar kunnen terugtrekken, althans niet zonder de helft of meer van hun salaris in te leveren.

De oplossing zal niet uit de bankensector zelf komen. Daar moet de politiek voor zorgen. Luyendijk is daar positief over: ‘De afschaffing van de slavernij en de emancipatie van vrouwen vereisten veel ingrijpender maatschappelijke veranderingen dan nu met de financiële wereld nodig zijn.’ Dit boek biedt belangrijke handvatten om die in gang te zetten.