Klinkende overwinning EenVandaag in hoger beroep Terumo

EenVandaag berichtte op 23 maart 2015 - met input van klokkenluiders - over een gemankeerd productie- en kwaliteitscontroleproces, waarbij soms lijmresten in naalden konden achterblijven. In een latere uitzending werd bovendien gemeld dat de steriliteit van sommige stents en katheders van het bedrijf niet altijd gegarandeerd kon worden.

Er was veel aandacht voor de zaak, ook vanuit het buitenland. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) adviseerde enige tijd de naalden van het Japanse Terumo (met een Europees hoofdkantoor en distributiecentrum in België, red.) niet te gebruiken. Het bedrijf produceert jaarlijks honderden miljoenen injectienaalden.

Er volgde een gang naar de rechter. Terumo stelde onder meer dat de gehoorde klokkenluiders ‘rancuneus’ zouden zijn en beschuldigde EenVandaag van onder meer het manipuleren van citaten, weglaten van relevante informatie en het onjuist toepassen van hoor en wederhoor. In 2016 stelde de rechtbank Amsterdam dat EenVandaag én individuele journalisten die aan de reportage hadden gewerkt aansprakelijk waren voor schade als gevolg van de uitzendingen.

Dat ging potentieel om miljoenen euro’s. EenVandaag/AVROTROS gingen in hoger beroep.

Het hof wijst er onder meer op dat Terumo zelf besloot niet te reageren in de tweede uitzending, ondanks dat EenVandaag daar gelegenheid toe bood: “Mede in het licht van de eerste uitzending, waarop de tweede uitzending teruggrijpt, en het zwijgen van Terumo is er onvoldoende aanleiding om het uitzenden van de verklaring van de tweede klokkenluider aan te merken als een te lichtvaardige beschuldiging.”

EenVandaag handelde met de uitzendingen niet onrechtmatig jegens de fabrikant, concludeert het hof. Zo werd vooraf ook inzage geboden in belangrijke mailwisselingen waarover de actualiteitenrubriek beschikte. De fabrikant weersprak die niet en besloot niet in de uitzending te reageren. “De keuze van Terumo om te zwijgen dient dan ook voor haar rekening te blijven”, vindt het hof.

Terumo maakte verder bezwaar tegen het gebruik van vertrouwelijke (gelekte) documenten in een journalistieke uiting. Het hof noemt dat niet laakbaar: “Dat zou immers tot het ongewenste resultaat leiden dat onderzoeksjournalistiek op basis van dergelijke stukken onmogelijk zou zijn.”

De uitzendingen waren, in het ten tijde van die uitzending beschikbare feitenmateriaal, bovendien voldoende onderbouwd. Het hof erkent dat de uitzendingen aanzienlijke gevolgen hebben gehad voor de fabrikant, maar noemt vrije berichtgeving over volksgezondheid en productie en controle van medische materialen en hulpmiddelen van groot belang. Centrale afweging is of er voldoende aanleiding was om de reportage te maken en of die uiteindelijk op voldoende zorgvuldige wijze is gemaakt en gepresenteerd.

“Die toetsing valt in dit geval uit in het voordeel van AVROTROS c.s.”, concludeert het hof. De eerste uitspraak van de rechtbank Amsterdam is vernietigd. Ook een in 2016 opgelegde rectificatie is onnodig verklaard.

EenVandaag-hoofdredacteur René van Brakel reageert op de overwinning: “We waren ervan overtuigd dat we journalistiek ons werk goed hebben gedaan en we zijn er blij mee dat de rechter dat in hoger beroep bevestigt. Het is ook een opluchting voor EenVandaag, de betrokken journalisten en AVROTROS. Deze zaak raakt de kern van de journalistieke taak. Ik zie het als een overwinning voor de journalistiek dat het Hof het onderzoek dat we hebben gedaan naar aanleiding van verklaringen van klokkenluiders nu zorgvuldig noemt.”

- Meer in uitspraak ECLI:NL:GHAMS:2020:1637