Een dilemma voor klimaatjournalisten: naar Egypte vliegen of thuisblijven?

Namens NU.nl zullen er geen verslaggevers aanwezig zijn in Egypte, zegt Jeroen Kraan, verslaggever klimaat & energie voor de nieuwswebsite. ‘We hebben het overwogen, maar uiteindelijk besloten om niet te gaan. Het vervoer speelde een rol in die keuze, maar ook het vermoeden dat het waarschijnlijk een minder spectaculaire top zal zijn dan die van vorig jaar in Glasgow. Dit jaar zal het vooral gaan over klimaatfinanciering - een superbelangrijk onderwerp, maar ook één waarop de vooruitgang al jaren zeer beperkt is. Ook de gesprekken over klimaatschade lopen volgens de afspraken uit Glasgow nog tot en met 2024.’ Zijn collega Rolf Schuttenhelm nam vorige conferentie in Glasgow wél de trein om er verslag te doen. Kraan: ‘Onze afweging om niet te gaan zit hem dus ook in dat we, vergeleken met vorig jaar in Glasgow, niet enorme stappen verwachten. Hopelijk zitten we er overigens naast.’

‘Beperkte ecologische voetafdruk’
Voor zijn werk is Kraan eigenlijk altijd in Nederland, zijn ecologische voetafdruk is wat reizen betreft ‘beperkt’, vertelt hij. ‘Ik ga sowieso – waar mogelijk - altijd met het OV, al ontkom ik er niet aan om af en toe de auto te pakken voor een reportage of interview.’ Dan is hij aangewezen op de niet-elektrische redactieauto’s, omdat hij zelf geen auto heeft. Kraan heeft niet het gevoel dat hij door zijn functie meer wordt aangekeken op zijn ecologische voetafdruk door collega’s of lezers. ‘Maar het is sowieso goed om over na te denken. Ik denk dat wij als klimaatjournalisten het goede voorbeeld moeten geven aan andere deelredacties.’

Afweging
Het Algemeen Dagblad stuurt ook geen correspondenten naar de klimaattop. ‘Dat heeft mede te maken met de plek waar het wordt gehouden’, vertelt Hans Nijenhuis, oud-hoofdredacteur en voormalig klimaatjournalist van het AD. ‘Bij elke reis maken wij een afweging: weegt onze aanwezigheid op tegen de kosten van de reis ernaartoe? Dan wegen we de klimaatkosten ook mee.’

Door zich te meer te verdiepen in het onderwerp werd Nijenhuis als klimaatjournalist zich nog bewuster van wat hij zelf kan doen en dat het ‘wat ik doe, maakt toch niets uit’-argument niet opgaat. ‘Als ieder mens, ieder bedrijf, iedere regering doet wat hij kan, schieten we al een heel eind op.’

Naast een geïsoleerd dak en zonnepanelen werd Nijenhuis op pad voor een reportage gestimuleerd om ook vloerisolatie en radiatorfolie in zijn huis aan te schaffen. Hij merkte zelf niet dat hij er meer op werd aangesproken tijdens zijn functie als klimaatjournalist bij het AD. ‘Ik word er überhaupt niet op aangesproken, behalve thuis, daar hebben we het er vaak over, ook met mijn dochters bijvoorbeeld.’

Vorig jaar was Nijenhuis wel aanwezig bij de klimaatconferentie in Glasgow. Hij reisde met de speciale ‘klimaattrein’ die de NS had ingezet. ‘Dat was groen én nuttig: onderweg kwam ik interessante gesprekspartners tegen. Die Conference of Parties (COP) was, denken wij, iets belangrijker dan die van dit jaar in Egypte.’

‘Ik wist dat mijn collega Paul Luttikhuis van NRC de klimaattop van vorig jaar op afstand volgde. Dat kan, alles wordt gestreamd. Met de kennis die ik in Glasgow heb opgedaan denk ik dat het verantwoord is om het nu van een afstand te volgen.’

Bewuste keuze
Deze conferentie volgt journalist Luttikhuis van het NRC weer vanuit de redactie. Eén van de redenen daarvan is dat hij dan niet in een vliegtuig hoeft te stappen. ‘Dat is een bewuste keuze, maar dat wil niet zeggen dat ik niet meer in een vliegtuig stap als het voor de journalistiek belangrijk is dat ik er zelf bij ben.’ Een van de nadelen van het niet fysiek aanwezig zijn, zijn volgens Luttikhuis de ‘toevallige, interessante ontmoetingen’. ‘Je kan daardoor dingen missen omdat je niet even snel iemand aan zijn mouw kan trekken.’ Hij kan zich goed voorstellen dat journalisten die het thema klimaat nog niet lang volgen een andere afweging maken. Zijn eerste conferentie was die in Den Haag in 2000, maar hij begon de klimaatbijeenkomsten vooral te volgen vanaf de top in Kopenhagen in 2009. ‘Die ervaring komt goed van pas, nu ik het van een afstand volg. Een geruststellende gedachte is dat we een geaccrediteerde medewerker hebben die op ongeveer een uur rijden van Sharm-el-Sheikh woont. Mocht het nodig zijn, dan kan ze snel ter plekke zijn.’

Omdat Luttikhuis zich dagelijks bezig houdt met het klimaat, zal hij sowieso minder snel in een vliegtuig stappen. En als hij dat al doet, dan zal hij ‘zeker via een klimaatcompensatie de gevolgen van de uitstoot beperken.’ En dan is er ‘meteen een stemmetje in mijn hoofd dat zegt: “het zou nog beter zijn geweest om wél geld te doneren aan zo’n compensatiefonds en dan niet in een vliegtuig te stappen”.’

Ik ben journalist, geen klimaatactivist

Orla McDonald, verslaggever klimaatbeleid van Het Financieele Dagblad, gaat wél naar klimaattop. Op Twitter legt ze uit waarom ze het vliegtuig naar Egypte neemt: ‘Ik ben journalist, geen klimaatactivist. Zoals iedereen probeer ik het goede te doen, maar zolang dit een fossiele maatschappij is en er geen goed alternatief is, vlieg ik als dat nodig is om mijn werk fatsoenlijk te kunnen doen.’

Ik zal eens uitleggen waarom ik naar de klimaattop in het zonovergoten Egypte vlieg, want daar krijg ik veel commentaar op.#COP27 ⬇️

— Orla McDonald (@orlamcdonald) November 8, 2022

Trouw-journalist Maarten van Gestel is momenteel bezig aan zijn (gedeeltelijke) treinreis naar Egypte. Tijdens zijn reis schrijft hij over ontmoetingen met medepassagiers. Het laatste deel van de reis gaat per vliegtuig, uit veiligheidsredenen door de burgeroorlog in Syrië. Op de terugreis neemt hij het vliegtuig: ‘omdat de trein simpelweg te veel tijd in beslag zou nemen.’ Trouw legt onderaan het artikel een verantwoording af wat de vliegreis uitstoot en wat ze doen om die uitstoot te compenseren.

Het vliegtuig is ook geen taboe voor een klimaatjournalist, vindt Kraan van NU.nl. ‘Je moet gewoon goed nadenken over wat je ermee bereikt. Om maar een extreem voorbeeld te noemen: je moet natuurlijk niet naar Amerika vliegen voor een interview dat ook via Zoom kan. Maar de uitstoot van een retourtje Sharm-el-Sheikh (1000 kilo CO₂-equivalenten, volgens Milieu Centraal) is denk ik wel te verantwoorden als je daar twee weken lang stukken maakt die hopelijk leiden tot klimaatbewustzijn bij je lezers. Je “klimaatschaduw” is dan hopelijk groter dan je voetafdruk.’

De term ‘klimaatschaduw’ is bedacht door de Amerikaanse klimaatjournaliste Emma Pattee uit ergernis over het concept ecologische voetafdruk. Wie is klimaatvriendelijker: iemand die dagelijks naar zijn baan fietst of iemand die wekelijks vliegt voor zijn werk? Makkelijke vraag om te beantwoorden. Maar stel dat de laatstgenoemde een klimaatwetenschapper is die wereldwijd kennis verspreidt over het probleem en de eerste persoon werkt bij een vervuilend fossielbedrijf. Wie draagt dan meer bij aan het oplossen van de klimaatcrisis?, vroeg Pattee zich af.