Kees Schaepman: Lira geeft geen cadeautjes weg, maar geld waar freelancers recht op hebben

Maar er zijn kapers op de kust. Bij elkaar opgeteld gaat het bij auteursrechtelijke vergoedingen om vele tientallen miljoenen. Dat verklaart de felheid waarmee de slag om het auteursrecht gestreden wordt. Kabelgiganten, krantenconcerns en omroepen eisen allemaal hun deel van de koek, en vaak aanzienlijk meer. Zij nemen een machtspositie in en zetten freelancers onder druk (‘Voor jou tien anderen’) om tegen een eenmalige vergoeding volledig afstand te doen van hun auteursrechten.

De NVJ en de Auteursbond, de beroepsorganisaties voor zelfstandige schrijvers, staan aan het front bij de verdediging van de belangen van hun leden. Lira speelt in principe alleen een rol op de achtergrond, het is een verdeelorganisatie die geld int en ervoor zorgt dat het op de goede plaats terecht komt. In de praktijk kan Lira allerminst rustig achteroverleunen, in veel gevallen moet het geld voor de poorten van de hel worden weggesleept en trekt Lira daarbij samen op met NVJ en Auteursbond. In 2017 ging het daarbij om een incasso van in totaal 20 miljoen euro.

Het leeuwendeel van die 20 miljoen wordt uitgekeerd aan freelancers. Een beperkt bedrag wordt ingehouden voor administratiekosten en Lira zet ook geld apart om daarmee sociale en culturele doelen te ondersteunen (‘socugelden’).  In 2018 bedraagt die socu-inhouding 5 procent van de inkomsten. Dat geld wordt beheerd door de Stichting Lirafonds dat onder meer subsidies verstrekt als bijdrage aan auteurshonoraria bij literaire manifestaties, schrijfopdrachten, en vertalingen. Ook worden door Lira subsidies verstrekt uit het zogenaamde Auteursfonds Reprorecht (over dat fonds en het Reprorecht zal ik in een van de komende afleveringen van ‘De Centen’ uitvoeriger ingaan). Met steun van het Auteursfonds werden in het afgelopen jaar bijvoorbeeld conferenties symposia en workshops van de VVOJ, de Stichting Verhalende Journalistiek en de Sectie Zelfstandigen van de NVJ ondersteund. Ook het jaarlijkse onderzoek naar de inkomenspositie van freelance journalisten (‘Monitor Freelancers en Media’) en de prijsuitreiking van De Tegel ontvingen een bijdrage uit het Auteursfonds.

Om aangeslotenen goed te blijven informeren over de besteding van socugelden, uitkeringen uit het Auteursfonds en de rol van Lira bij de verdediging van de belangen van freelancers als het gaat om hun auteursrecht , is het Lira Bulletin vernieuwd. Het oude Bulletin gaat verder onder de naam Lira Nieuws. Daarin zullen ook regelmatig artikelen verschijnen van kritische journalisten die van Lira opdracht krijgen om onafhankelijk onderzoek te doen naar, bijvoorbeeld, het leenrecht, het reprorecht en de juridische strijd om het kabelgeld.