Journalistieke opleidingen hebben wel nut

In haar column in Vrij Nederland van 11 maart pleit Elma Drayer voor opheffing van de ‘nutteloze’ opleidingen journalistiek. Die berusten volgens haar op het ‘pijnlijke misverstand dat je het vak kunt leren in de collegebanken’. Zij had ook ‘nimmer alumni ontmoet die dankbaar terugblikten op hun opleiding’. Bijna elke andere studie bereidt volgens haar veel beter voor op het vak.

Drayer reageerde op een stuk in The Post Online van Laurie Treffers die na anderhalf jaar haar studie stopte aan de Utrechtse School voor Journalistiek. Op huilerige toon klaagt Treffers over het niet toetsen van taalvaardigheden, over ontmoediging van kritisch denken en, oh gruwel, de verplichte regiojournalistiek (‘bullshit’, vond Treffers). Ze was ‘verdomme’ geen journalistiek gaan studeren om te schrijven over de IJsselsteinse kermis terwijl er in Syrië een oorlog ‘plaatsvindt’. Daarom ging ze nu ‘iets met wereldgeschiedenis’ of ‘media- invloed’ studeren.

Uit beide stukken spreekt weer een enorm dédain jegens de hogescholen journalistiek. Mevrouw Drayer, deze alumnus blikt wel dankbaar terug op haar opleiding. Na een aantal jaren werken en reizen en een universitaire studie geschiedenis schreef ik mij ruim tien jaar geleden in voor de deeltijdstudie aan de Fontys Hogeschool voor Journalistiek. Ik koos juist niet voor de veelgeprezen maar dure (en daardoor nogal elitaire) postdoctorale opleiding aan de Erasmus Universiteit Rotterdam; hoeveel kon je daar in acht maanden leren? Liever reisde ik bijna vier jaar lang twee avonden per week van Amsterdam naar Tilburg. Een degelijke allround opleiding met twee stages (regionale en landelijke pers) en inspirerende docenten.

Met onderdelen als taalbeheersing, reflectie op het vak en internationale betrekkingen.

Met die achtergrond zit ik precies tussen die twee groepen in die, nu bij monde van Drayer en Treffers, het debat over de kwaliteit van opleidingen bepalen. Aan de ene kant de zelfgenoegzame oude rotten die vaak het vak zijn ingerold omdat de banen voor het opscheppen lagen of omdat ze connecties hadden. Prima journalisten zitten erbij. Maar ook mensen die zijn vastgeroest in hun journalistieke mechanismen (achter hypes aanhollen, verhalen schrijven of plaatsen die de eigen vooroordelen bevestigen). Die grote ego’s hebben en van eindredactie nauwelijks kaas hebben gegeten. Die al jaren de stoelen bezet houden voor jonger talent of de markt voor freelancers verzieken omdat ze naast een baan of praktijk als inhoudelijk specialist ook zo nodig moeten schrijven (maar dat niet altijd goed kunnen). Vanuit zo’n veilige positie is het makkelijk afgeven op de opleidingen.

Aan de andere kant de jonge hemelbestormers die met hun hooggespannen verwachtingen meteen op de eerste rang willen zitten. Tja, regiojournalistiek is misschien niet altijd even bruisend. Zo herinner ik mij een pittige discussie uit mijn eerste stage met de hoofdredacteur over de nieuwswaardigheid van muggenoverlast. Maar met ‘gewone’ mensen kunnen praten (was Treffers daarom ‘doodsbang’ voor die stage?), je verplaatsen in hun leefwereld, creatief denken door uitgekauwde onderwerpen een frisse draai te geven: het zijn basale vaardigheden waarmee je juist in regioverslaggeving te maken krijgt (en waaraan het volgens mij bij de keurige jongetjes en meisjes van de journalistieke postdocs en masters nogal eens schort).

Maar Treffers trekt er haar neus voor op. En is verbaasd dat haar verhaal over Marokkanenoverlast op de kermis werd afgewezen. Als zij zo graag kritisch wil zijn, waarom heeft ze - zo leid ik uit haar stuk af - dan niet met die Marokkanen gesproken? En waarom dat hardnekkige ‘Marokkanen’? Die jongens zijn toch gewoon Nederlanders?

Ongetwijfeld is er ruimte voor verbetering van de opleidingen. Strengere selectie zou geen kwaad kunnen. Maar er hangt ook veel af van je eigen inzet en achtergrond. Er zijn wel teveel opleidingen, zoals Drayer terecht zegt, maar die wildgroei doet zich eerder voor op universiteiten dan op hogescholen. Het is mij een raadsel waarom universiteiten, met hun geklaag over gebrek aan middelen, opleidingen uit de grond stampten terwijl de journalistieke arbeidsmarkt rap verslechterde. Journalistiek is een vak en hoort daarom bij uitstek op het hbo thuis. Bij landelijke dagbladen en opiniebladen schijnen academisch geschoolde journalisten nogal geroemd te worden. Maar hebben deze journalisten het tij kunnen keren van dalende oplages, ‘verleuking’ en ‘verlifestyling’? Wat is hun bijdrage aan gedegen onderzoeksjournalistiek of een andere kijk op zaken?

Een kritische blik, nieuwsgierigheid, veel lezen en een goede algemene ontwikkeling zijn in dit vak onontbeerlijk, daarin geef ik Drayer en Treffers gelijk. Toch beschouw ik mijn journalistieke opleiding nog steeds als een pluspunt op mijn cv en een waardevolle start van mijn loopbaan. Makkelijk is het in deze crisistijden niet altijd maar ik ga door omdat ik, mede dankzij die opleiding, kwaliteit heb te bieden. En daarin zal ik niet de enige zijn. Laten wij ons niet laten afserveren door een achttienjarig kind dat uit persoonlijke frustratie een onderwijssector afschrijft en een gevestigde columniste die haar verhaal klakkeloos overneemt. Geweldige journalistiek, deze stukken.

Vera Ros is freelance journalist en eindredacteur.