Journalisten in oorlogstijd: een grijs gebied van regels
Onafhankelijke journalisten zijn van groot belang om informatie over het verloop van de oorlog in Oekraïne met de rest van de wereld te delen. Oorlogsverslaggeving is riskant; verder zijn er beperkingen welke nieuws op welk moment bericht kan worden. Een grijs gebied.
4 april werd de Nederlandse journalist Robert Dulmers Oekraïne uitgezet. Volgens de autoriteiten had hij zich schuldig gemaakt aan het delen van vertrouwelijke informatie. Dulmers deelde als een van de eersten beelden van een Russische raketaanval op de kustplaats Odessa, in het zuidwesten van het land.
Dat kan de vijand waardevolle informatie geven over het succes - of niet - van een aanval en zo mogelijk nieuwe beschietingen uitlokken, klonk het verwijt. Zie ook deze reconstructie door het Nederland Dagblad, de titel waar Dulmers voor schrijft.
Regels voor journalisten in Oekraïne zijn niet in heel het land hetzelfde. In gebieden waar veel gevochten wordt, zoals Mikolayiv of Kharkiv, mag pas na 12 uur worden bericht over een aanval. De regels zijn in deze gebieden strenger omdat Oekraïne wil voorkomen dat journalisten de Russen in de kaart spelen met informatie vanaf het slagveld.
Journalisten die verslag doen in Oekraïne moeten vooraf accreditatie aanvragen bij de regering. Deze ook worden ingetrokken, als vertrouwelijke informatie wordt gedeeld. Journalisten moeten in het kader van de accreditatie bevelen opvolgen van militaire officieren en de politie.
Oekraïne had geen geldige reden om hem het land uit te zetten en zijn accreditatie te ontnemen, vindt Dulmers. In Odessa golden geen strengere regels wat betreft berichtgeving rondom aanvallen, stelt Dulmers.
Voor het uitbreken van de oorlog stond Oekraïne op plek 96 in de zogeheten Press Freedom Index van persvrijheidsorganisatie Reporters Sans Frontières (RSF). Volgens RSF is mediavrijheid in het land ‘problematisch’. Sinds het uitbreken van de oorlog zijn Oekraïne en Rusland beiden actief met propaganda verspreiden. Dit bemoeilijkt het werk voor journalisten.
Instanties als RSF adviseren journalisten die werken in Oekraïne om een VPN te gebruiken voor hun internetverkeer. Deze techniek maakt het mogelijk om internetblokkades binnen een land te omzeilen. Internetverkeer wordt versleuteld waardoor je online, in theorie, onzichtbaar bent.
Regels rondom oorlogsverslaggeving in Oekraïne
- Journalisten moeten in gebieden waar hevig gevochten wordt documenten ondertekenen over het uitbrengen van verslagen.
- In Mykolayiv moet er 12 uur gewacht worden voor er informatie over een aanslag naar buiten mag komen.
- Berichten over raketinslagen worden gezien als staatsgeheimen.
- Journalisten mogen pas verslag doen van een aanval zodra autoriteiten het bevestigd hebben.
- Er worden regels gehanteerd die het de bevolking verbiedt om aanvallen te melden.
- Bij het tekenen van een accreditatie stemt een journalist ermee in dat deze aanwijzingen van militaire officieren en de politie opvolgt. In gebieden waar gevochten wordt zijn deze strenger dan op plaatsen waar niet gevochten wordt.
- Volgens de website van het Oekraïense Ministerie van Defensie kan een accreditatie ingetrokken worden bij het delen van vertrouwelijke informatie.
- Journalisten die actief zijn in Oekraïne moeten er sterk rekening mee houden dat zowel Rusland als Oekraïne propaganda toepassen en dat ‘De Waarheid’ niet altijd makkelijk is om aan te tonen.
Praat mee