Je eigen werkelijkheid creëren
‘We zien de dingen niet zoals ze zijn, maar zoals wij zijn.’ Deze uitspraak van de Franse schrijfster Anaïs Nin wordt veel geciteerd in zelfhulpboeken. We kunnen onze eigen werkelijkheid creëren wordt vaak gesuggereerd. Als je maar anders leert denken kun je jouw leven een stuk aangenamer maken.
Ik weet niet of dat waar is, maar uit psychologisch onderzoek blijkt dat we in elk geval invloed kunnen hebben op het gedrag van anderen. Hoogleraar psychologie Roos Vonk citeert in haar nieuwe boek ‘Collega’s en andere ongemakken’ klassieke psychologische onderzoeken die tonen hoe wij de werkelijkheid kunnen manipuleren. Dat wij de regisseur zijn van onze werkelijkheid. En dat alleen door onze verwachtingen naar boven of naar beneden bij te stellen. Het Pygmalion-effect is hiervan een bekend verschijnsel: door hoge verwachtingen van de leraar gingen de prestaties van sommige leerlingen omhoog. En dat terwijl er aanvankelijk geen verschil in intelligentie of competentie bij de leerlingen was. Er is ook een Golem effect: bij lage verwachtingen gaan de prestaties juist omlaag.
Het zijn beide vormen van de self-fulfilling prophecy. We hebben een bepaalde verwachting, gaan ons daarna gedragen en zie daar: we krijgen gewoon gelijk.
Er zijn vele voorbeelden van een self-fulfilling prophecy te vinden. Als een krant schrijft dat het slecht gaat met een bedrijf, zullen mensen sneller hun aandelen verkopen. Wie te horen krijgt dat hij een nietsnut is die toch nooit iets zal bereiken, zal eerder faalangst ontwikkelen en minder presteren.
Dat verwachtingen ons gedrag en dat van anderen beïnvloeden is goed en slecht nieuws voor de journalist. Wij kunnen de uitkomst van een interview beïnvloeden door ons op een bepaalde manier op te stellen. Dat is mooi meegenomen. Maar meestal zijn we ons niet bewust van onze verwachtingen en vooroordelen en zoeken we vooral naar informatie die onze opvattingen bevestigt, de zogeheten confirmation bias.
Het vereist dus behoorlijk wat denkwerk om eerst in kaart te brengen wat je van iets of iemand vindt en in hoeverre dat wel een realistisch beeld is. En dan zou je actief op zoek moeten gaan naar informatie die je eigen hypotheses of veronderstellingen ontkrachten.
Het is wellicht hard werken en we krijgen wat minder vaak gelijk, maar dan wordt de film die wij regisseren hopelijk een spannend avontuur en geen eindeloze herhaling.
Praat mee