In Memoriam Michael Stein (1935 - 2009)
Michael Stein – de meesterlijke meester-journalist, altijd op zoek, naar nog meer kennis, nog meer feiten, nog meer achtergrond, naar het kleine menselijke verhaal, om het grote en complexe, bevattelijk en beeldend, te kunnen vertellen – is dood. Wat ben ik blij dat ik – ik was toen chef van de redactie buitenland – Michael naar NRC Handelsblad heb gehaald. Voor Michael – misschien moet ik zeggen: voor onze generatie – was leven en journalistiek hetzelfde. Wij moesten altijd hartelijk lachen om jeugdige sollicitanten die het over carrièreplanning wilden hebben.
Kijken naar het grote nieuws door de ogen van de mensen die het beleven. Hun verhalen, daar ging het om. Ze waren allemaal belangrijk, ongeacht aan welke kant zij stonden. Michael behandelde iedere persoon, die hij tijdens zijn talloze reportagereizen ontmoette, even respectvol, liet ieder mens in zijn waarde. Uit opportunisme (immers de mooie verhalen hoor je vooral als men jou vertrouwt), maar zeker ook uit overtuiging. Alleen Michael was het gegeven om, zonder een zweem van neerbuigendheid of ironie, inderdaad respectvol te schrijven over de ayatollah in Qom, die tijdens het gesprek het vuil tussen zijn tenen plukt, dit tussen duim en wijsvinger tot bolletjes rolt om die vervolgens smakelijk weg te smakken.
Kennis, zoveel mogelijk kennis vergaren en deze kennis met de wereld delen door erover te publiceren, was in Michaels perceptie het meest effectieve wapen tegen het kwade. Die overtuiging had natuurlijk alles te maken met zijn jeugd in nazi-Duitsland (geboren in 1935 in het Beierse Schweinfurt) en later, gescheiden van zijn ouders, als onderduiker in Nijmegen. De oorlog is voor Michael nooit echt voorbij geweest. Kennis als zelfbescherming. Dat past ook helemaal in de eeuwenoude Joodse traditie.
Khomeiny keerde uit zijn ballingschap in Parijs terug naar Iran. Michael reisde, als vanzelfsprekend, met hem mee, in hetzelfde vliegtuig! De afgelopen weken kwam de herinnering aan zijn lange reeks indrukwekkende verhalen uit het revolutionaire Iran van 1979 in alle hevigheid terug. Verhalen, altijd veel langer dan afgesproken. Maar zo bijzonder en zo goed geschreven! Niemand kon beter extra ruimte in de krant afdwingen dan Michael.
Het was een feest om met deze bezeten, super perfectionistische, geestige, betrokken, geleerde, wijze, eigenwijze, moeilijke, innemende, veeleisende, tot in de kleinste details geïnformeerde, twijfelende, zelfverzekerde, moedige, onverschrokken, emotionele, stoïcijnse journalist samen te werken. De Jood die het geldbedrag dat hoorde bij de, hem in 1992 toegekende Dick Scherpenzeelprijs, schonk aan de moslims in Bosnië ‘om wapens te kopen’. Dat maakte voor Michael niks uit, het ging bij hem altijd om de mensen, om het recht van ieder mens zich te verdedigen tegen zijn onderdrukker.
Michael was niet alleen een briljant journalist, hij was ook een gedreven leermeester. Van die inzet plukt NRC Handelsblad nog steeds de vruchten.
Donderdag 25 juni overleed Michael in Amsterdam.
Steven de Winter, oud-chef buitenland NRC Handelsblad