Het ‘knarrenblad’ van de Volkskrant hangt aan een zijden draadje, toch herrijst het telkens uit de as

Dat het blad de vierhonderd edities zou halen, was niet vanzelfsprekend. In editie 388 van vorig jaar september werd de noodklok geluid.

‘Welnu, er zit sleet op. De hele huidige redactie — nog bestaande uit Adriaan de Boer, Maurits Schmidt en mijzelf — zit op een leeftijd waarop je je moet afvragen of je niet een keer met pensioen zou moeten gaan. Ernstiger, de afstand tot de echte krant, de Volkskrant, wordt steeds groter’, schreef hoofdredacteur, oprichter en manus-van-alles De Jong op de voorpagina.

En zoals dat iedere keer het geval was meldden zich na die noodkreet direct enthousiaste, nieuwe redacteuren, zegt De Jong met pretogen. Villamedia spreekt hem thuis, in een woning aan de rand van het centrum van Haarlem. Voor hem op tafel ligt een vuistdikke archiefmap vol met álle edities van de Volksknar, sinds 2005. Een blad voor en door oud-Volkskrantredacteuren.

‘Clubblad van het Genootschap van Ouweknarren van de Volkskrant’, luidt het motto van het blad, dat gemiddeld eens per drie weken verschijnt. ‘Gewoon als het zo uitkomt’, lacht De Jong.

Bladen zoals deze zijn zeldzaam, stelt hij. Volgens De Jong is dit blad uniek in zijn soort - ‘de enige ter wereld’. Het is een uitspraak die we moeilijk kunnen factchecken. Soortgelijke initiatieven bij Het Parool en Elsevier legden al gauw het loodje.

Op een kleine omzwerving na werkte De Jong z’n hele leven voor de Volkskrant. Het is eerder de vraag welke functie De Jong níet heeft gehad. Gedecideerd somt hij op: ‘Eindredacteur, bureauredacteur, tien jaar correspondent in Utrecht, de wetenschapsbijlage.’

Uitvaarten
Op z’n 62e ging hij met pensioen. Aldus gaapte het zwarte gat van de pensionering. De Volksknar is per ongeluk ontstaan, legt De Jong uit. Hij ontdekte dat oud-redacteuren elkaar nog spraken op uitvaarten. Daarnaast maakte hij tijdens het werk vaak cartoons van collega’s. Dit alles werd gebundeld in een blaadje, waarin vermeld werd wie er allemaal aanwezig waren op welke uitvaart. Lezers mochten raden wie er op de cartoon afgebeeld werden.

‘Er kwamen allerlei dingetjes tussendoor. Iemand ging een boek schrijven, de ander trad ergens op met muziek.’ Op tafel bladert hij door de eerste edities van het blad. ‘Het zag er echt niet uit’, lacht hij.

De pagina’s waren opgemaakt in Microsoft Word, kolommen ontbreken, net zoals foto’s. Volgens De Jong werden de uitvaarten van collega’s opeens een stuk beter bezocht nadat De Volksknar erover ging schrijven.

Tandem
‘Op een dag belde Han van Gessel [jarenlang redacteur bij de Volkskrant]. “Hier kunnen we wel iets leuks van maken.” De twee werden algauw een tandem: ‘Hij was de denker, ik de doener. We maakten mooie series over de krant in de jaren 70, toen nog niemand van hoor- en wederhoor had gehoord’, aldus De Jong met bulderende lach.

‘Hij bracht ideeën in, ik voerde ze uit.’ Even is het stil. ‘Die ging uiteindelijk óók dood.’ Van Gessel overleed in 2013.

Automatisch is dat het lot van een blad zoals de Volksknar: het gedijt bij pensionado’s, maar die gaan vanzelfsprekend uiteindelijk een keertje dood. Maar wonder boven wonder – De Jong zal het later in het gesprek een ‘natuurwonder’ noemen – gebeurt er altijd genoeg waardoor het blad kan blijven voortbestaan.

‘Na vijftig nummers zeiden Van Gessel en ik al: “Is het niet een keertje klaar?”.’ Inmiddels werkt De Jong aan editie 402.

Jonge aanwas
De jonge aanwas bestaat inmiddels uit Ben Rogmans, die van 1986 tot 1990 voor de Volkskrant werkte en ook hoofdredacteur was van het ter ziele gegane gratis dagblad De Pers. De redactie bestaat nu uit Jacques de Jong en Adriaan de Boer (‘feilloze eindredacteur’) met Ben Rogmans en Maurits Schmidt als vaste interviewers en Wouter Klootwijk als columnist. Daarnaast leveren andere collega’s incidenteel hun bijdragen. De Jong kan hun illustere voorgangers allemaal opsommen. ‘Allemaal dood.’

In principe kan alles, er is slechts één spijkerharde eis: ‘Er moet – hoe groot of klein – een band met de Volkskrant zijn.’ Via allerlei kanalen, tips en suggesties vult De Jong zo ‘zijn’ blad.

Je raakt je status kwijt als je met pensioen gaat

En het blad, dat ongeveer 300 abonnees telt met circa honderd betalende lezers á tien euro per jaar, vindt gretig aftrek, in totaal heeft het volgens De Jong zo’n 500 lezers per editie. ‘Ook na het pensioen wil de mens het gevoel hebben ergens bij te horen. Je raakt je status kwijt als je met pensioen gaat.’ Het is een ‘niet-bestaand genootschap’, grinnikt De Jong. ‘Het biedt een soort houvast.’

Omdat het wat tragisch en cynisch is om elkaar alleen bij uitvaarten te treffen worden er verder ‘knarrenborrels’ georganiseerd waar de oud-redacteuren elkaar weer ontmoeten. ‘Vinden ze práchtig.’ De bijeenkomsten lagen tijdelijk stil door de pandemie en daaruit voortvloeiende coronabeperkingen.

Het maken van het blad houdt De Jong zelf ook op de been. Hij is (eind)redacteur, fotograaf, samensteller en vormgever ineen. Betalende lezers tikken een tientje per jaar af als bijdrage voor de onkosten die hij maakt.

Eindig leven
Anderzijds beseft De Jong als geen ander dat het leven eindig is. Hij is inmiddels 84 en heeft kanker. Hij heeft niet de illusie dat er na zijn overlijden een opvolger opstaat, ook omdat hij zóveel verschillende functies in zich verenigt.

Kijk, ik bén er nog, ik dóe er nog toe

Maakt dat cynisch, somber? Verre van. ‘Ik zal niet zeggen dat ik gelukkig word van het maken van het blad, maar ik heb er lol in. Je maakt nog eens iets leuks. Het wordt gewaardeerd, dat telt.’ Voor De Jong geeft het een gevoel van voldoening. ‘Kijk, ik bén er nog, ik dóe er nog toe.’

Bij wijze van spreken kan De Jong morgen onder de bus lopen, dan is het einde oefening. Neemt hij De Volksknar mee het graf in? Hoeveel nummers zullen er nog volgen? ‘Ik ben ziek. Dood ga ik toch. Dat kan morgen zijn, over twee jaar. Niemand weet het.’

Wonder
Zolang ‘jonge’ aanwas zich meldt, gaat De Jong onverschrokken door. ‘Het is een wonder dat het blad nog bestaat. Het is geen toeval, het kán eigenlijk niet zo zijn. Maar dat is misschien ook mijn arrogante opvatting.’ Het verbaast hem zélf eigenlijk nog wel het meest dat hij het al achttien jaar lang volhoudt, als een klein Gallisch dorpje. ‘Ik zal niet ontkennen dat het belangrijk voor mij is. Een soort genoegdoening.’

‘We zijn op tijd klaar’, zegt De Jong na afloop, turend naar de klok. ‘Ik ga zo naar Amsterdam. Turkijecorrespondent Rob Vreeken presenteert z’n boek. Fotootjes maken, stukje tikken na afloop. Boven zat ik, voordat je kwam, tekeningen te maken. Het is en blijft leuk om het allemaal bij elkaar te sleutelen.’