Haren: er viel niets te relativeren

Natuurlijk besteedde RTVNoord als regio- en calamiteitenzender aandacht aan de hype rondom Haren. Dat het feest in ons stille buurdorp Haren een hype was, was voor ons op zich nieuwswaardig. Dat misschien wel duizenden mensen naar het forensendorp zouden komen was bijna voorbij het voorstelbare.

Vanuit die gedachte sprak het voor zich op de avond van het ‘feest’ verslaggevers naar Haren te sturen. Verslaggever Arnoud Bodde met cameraman voor de stand-uppers, Jeroen Berckenbosch liep rond met cameravrouw voor de ‘sfeer’, en Goos de Boer voor onze radiozender. Aanvankelijk was het plan in ieder geval tot 21.00 elk uur een update te geven, gevolgd door het reguliere nieuws van die dag.

Toen tussen 20.00 en 21.00 de zaken uit de hand liepen, werd besloten doorlopend uit te zenden, om de inwoners van Haren en Groningen te informeren.
Vanwege externe omstandigheden was het echter pas mogelijk en verantwoord vanaf 21.30 gedegen content uit te zenden. De SNG-wagen en Bodde stonden aan de kant van de Stationsstraat waar, indien er mensen naar Haren zou komen, de meeste aanloop verwacht zou worden: bij het station. De onlusten waren aan de andere kant; de stationsweg was afgesloten.
Omdat de SNG-wagen alles direct live doorstraalt naar de zender en het noodzakelijk bevonden werd eerst de beelden op geschiktheid te screenen, moesten de videokaarten apart (via die ene zendlijn) worden doorgestraald.  Dit had als gevolg dat er tijdens het doorstralen geen live-verbinding via de SNG wagen mogelijk was, en de cameramensen door het strijdgewoel (er was geen doorkomen aan) bij de wagen moesten zien te komen.

Drie verslaggevers bleek al snel te weinig. Haren is klein, maar het bleek in de chaos onmogelijk snel van de ene naar de andere plek te komen zonder verlies van zendmogelijkheden. Daarom werden in de loop van de avond vier extra verslaggevers naar het gebied gestuurd.

Toen de situatie grimmiger werd liepen de cameramensen (en daarmee de verslaggevers) gevaar omdat zij vanwege de cameralampen direct als media herkenbaar waren. Daarom werd besloten cameramensen los op pad te sturen en de verslaggevers via vork in de uitzending verslag te laten doen.
Materiaal dat binnenkwam werd, na een snelle selectie, zo spoedig mogelijk uitgezonden, direct vanuit de montageruimte. Vanwege de schaarste van materiaal, maar ook omdat de beelden al snel verouderd waren, en om de inwoners zo actueel mogelijk te informeren, werd gekozen voor een ‘loop’ van de meest recente footage, waaronder verslagen en interviews live te horen waren. Alles wat een bijdrage kon leveren aan de informatievoorziening werd in de uitzending toegelaten, waarbij we ons bewust waren van het ‘geruchtgehalte’ van sommige informatie. De redactie werd uitgebreid van drie naar tien mensen. Voor uitgebreide checks en voorbereiding was geen tijd. Bovendien lag het telefoonnetwerk plat. Toch stonden de burgemeester, de politiewoordvoerder, een wethouder en vele betrokkenen en ooggetuigen ons te woord. Het werd tot mijn taak als presentator om in de uitzending, zonder screening, zo veel mogelijk bevestigd te krijgen.

Ik ben vlakbij Haren opgegroeid en heb in Haren op school gezeten. Ik ken de buren van Merthe, bewoners aan de Jachtlaan en ondernemers in het winkelgebied.

Ik was verbijsterd. En woedend. Buiten beeld heb ik meerdere malen met de hand voor de mond van afgrijzen en met stijgende verontwaardiging naar de beelden gekeken. Ik heb getracht me tijdens de presentatie en interviews voortdurend bewust te zijn van onze taak als regiozender: Groningers en met name de inwoners van Haren informeren over de stand van zaken. Hoe verplaatst de meute zich? Wat is de strategie van de politie? Met andere woorden: kunt u opgelucht ademhalen of moet u ramen en deuren gesloten houden? Ik heb geen moment getwijfeld aan ons nut als het venster op de zeer nabije en voor velen op dat moment zeer bedreigende wereld.

De oproep tot zelfreflectie van de traditionele media is nuttig. Hebben ‘wij’ bijgedragen aan de onrust? Het is denk ik niet geheel te zeggen. Wellicht dat relschoppers bij het zien van de beelden zin kregen om naar Haren te gaan.

Maar laten we oorzaak en gevolg niet verwisselen. De traditionele media zijn in ons geval inderdaad nog heel traditioneel: Er gebeurt iets en daar doen wij verslag van. Het is onze taak mensen, in ons geval direct binnen ons verzorgingsgebied, te informeren. Daar is ook RTVNoord overigens niet zonder kleerscheuren vanaf gekomen. Een auto zwaar beschadigd, een totall loss en een camera is onder bedreiging afgenomen (de cameramicrofoon werd deze week teruggevonden door de plantsoenendienst).

Tijdens mijn studie theater- film en televisiewetenschappen werd ik regelmatig geconfronteerd met analyses van tv-programma’s. Tijdens die studie werkte ik reeds in Hilversum. Als ‘praktijkdeskundige’ was het vervreemdend te zien hoeveel verschil er zat tussen theorie en praktijk. ‘Het camerawerk was sober om de arbeiders te bereiken’, werd gezegd over een programma van de VARA. Hou toch op. Er was bij dat programma gewoon onvoldoende budget en tijd geweest en men had geroeid met de riemen die men had.

Natuurlijk is het verstandig achteraf te analyseren en evalueren. Maar laten we dat wel vanuit de juiste context blijven doen, met voldoende informatie over de wijze waarop iets tot stand is gekomen. Menige journalistieke keuze wordt immers gemaakt in het proces van de uitzending en beslissingen worden vaak sterk beïnvloed door de mogelijkheden en omstandigheden van het moment.

Kortom: De beste stuurlui staan aan wal en wijsheid komt altijd achteraf.
 
Femke Wolthuis is presentator van het nieuws- en actualiteitenprogramma Noord Vandaag.