Gerard Legebeke (1954-2008)
Nederland telt niet meer dan een handjevol onderzoeksjournalisten met een smetteloze reputatie. Gerard Legebeke (54) was een van hen.
Hij zocht onvermoeibaar naar feiten. Maar nooit vanuit een vooringenomen stellingname. Hij heeft dan ook – een zeldzaamheid in zijn vak – bij mijn weten nooit hoeven rectificeren.
Zes jaar geleden ontmoette ik Gerard voor het eerst – ik kende hem al van reputatie. Een doorbijter!
Bij die eerste ontmoeting was ik sollicitant. Gerard zat in de aanstellingscommissie. Hij voldeed aan mijn ergste verwachtingen: een doordringende blik, de ogen een beetje toegeknepen, al mijn woorden wegend op zijn goudschaaltje. En steeds als ik dacht dat ik nu wel genoeg gewogen was, had hij toch nog een vraag.
Ik heb de wijze waarop Gerard mensen aan de tand voelde later vaak bewonderd. Vasthoudend, geduldig luisterend, maar altijd, hoe volledig de uitleg ook was geweest, kwam er weer een vraag. En die was altijd to the point. Vooral bij Hoog Geplaatsten hoorde je aan hun stem dat de woede toenam als zij, feilloos geleid door hun interviewer, een fuik inzwommen die zijzelf gevlochten hadden.
Toch maakte Gerard niet veel vijanden. Zelfs mensen wier carrière door zijn onthullingen geschaad werd, bleven hun deur voor hem openhouden. En van de redactie van Argos was hij het hart, de spil en de aanjager. Een aardige man – ik weet er geen betere typering voor.
Dat ik destijds werd aangenomen als eindredacteur van De Ochtenden beschouw ik nog steeds als het mooiste compliment dat Gerard mij had kunnen maken. Want het was zíjn programma, hij had, samen met collega’s van EO en VARA, het format uitgedacht en hij had er zelf leiding aan gegeven. Naast zijn andere werk. Toen dat andere werk, als onderzoeksjournalist en als eindredacteur van Argos, niet meer te combineren viel met die nieuwe verantwoordelijkheid, stopte hij als baas van De Ochtenden. Want Argos was zijn biotoop – daar wilde en kon hij geen afstand van doen.
Gerard was hopeloos verslaafd aan veel hooi op zijn vork. En hij zocht voortdurend grenzen op, ook zijn eigen fysieke grenzen. Hij hield van radio. En hij hield nog meer van de waarheid – iedere dag opnieuw moest onderzocht worden of de waarheden van de vorige dag nog klopten. Gerard was historicus en wist dat geschiedenis steeds opnieuw geschreven moet worden. Ook jaren nadat zaken uit de publiciteit waren verdwenen, verdiepte hij zich opnieuw in details en vond en onthulde hij nieuwe feiten. Zelf was hij vooral trots op de consequente aandacht die Argos aan Srebrenica bleef besteden, ook nadat anderen zich te makkelijk neerlegden bij de conclusies uit het lijvige rapport dat het NIOD daarover publiceerde. Gerard las iedere letter, onderzocht iedere conclusie – en was toen hij op vrijdag 1 augustus dood van zijn fiets viel daar nog altijd niet mee klaar.
Het is bittere ironie dat Gerard overleed aan de vooravond van een nieuwe, luchtiger programmering van Radio 1 die de zender weer op moet stoten in het Rijk der Luistercijfers. Vanaf eind augustus wordt Argos als gevolg daarvan niet meer op woensdag en op vrijdag uitgezonden, maar alleen nog op zaterdag. Gerard was verdrietig over die verhuizing – vooral op vrijdag had Argos in de loop der jaren een eigen publiek verworven, dat het programma hoog waardeerde. Nu moet er op een andere dag en in een andere context een nieuw journalistiek programma van dezelfde inhoudelijke kwaliteit opgebouwd worden. Ondanks zijn verzet tegen die verhuizing, zat Gerard al vol nieuwe ideeën voor dat nieuwe programma. Want zijn principes deden hem nooit de realiteit uit het oog verliezen. En hij had voldoende flexibiliteit om zich aan te passen, als het werkelijk niet anders kon. Hij kwam tenslotte uit een degelijk katholiek nest. Daar had hij wel geleerd dat je jezelf nooit voor één gat moet laten vangen.
Gerard Legebeke laat een partner en twee jonge kinderen achter.
Kees Schaepman
Hoofdredacteur VPRO Radio
Foto: Stefan Heijdendael
