Gebrek aan concurrentie hindert dagbladen

Wat is er aan de hand in krantenland? Landelijk gezien zijn er drie spelers bij de algemene dagbladen: De Persgroep, NRC Media en De Telegraaf. De laatste wijziging van enige importantie is de introductie van nrc.next. Daarmee heeft NRC slim een nieuwe titel in de markt gezet en daarmee een stuk van de ochtendmarkt veroverd, zonder de trouwe middaglezers voor het hoofd te stoten.

Regionaal gezien is de markt helemaal verdeeld. Gebieden waar regionale dagbladen elkaar beconcurreren zijn er nauwelijks. Wegener hanteert in zijn verspreidingsgebied strikte gebiedsverdelingen, waarbij de eigen titels elkaar niet beconcurreren. Enig gebied van (schijn) concurrentie is bij dit concern Zeeuws-Vlaanderen, waar na tussenkomst van de NMa PZC en BN DeStem weer zelfstandig een Zeeuws-Vlaamse editie maken. Onder druk. Want zelf ziet de uitgever daartoe geen aanleiding.

Zorgen ‘herenakkoorden’ tussen de verschillende uitgevers voor het uitblijven van concurrentie of is het gewoon gebrek aan lef? Laat ik me toespitsen op de regionale markt, al gaat die vlieger ook op voor de landelijke kranten. De regionalen dus. Die hebben te maken met een al jaren teruglopend adverteerders en lezersbestand.

Abonneebeleid van de regionalen is vooral gericht op het behoud van lezers. Abonnees krijgen toegang tot digitale producten (epaper, websites, apps), waar niet abonnees die toegang wordt ontzegd. De bestaande lezers krijgen als dank voor hun trouw jaarlijks een prijsverhoging voor de kiezen, onder het mom van in veel gevallen ‘gestegen papierprijzen’.

Inhoudelijk gezien is het beleid: minder met minder. Dus minder diepgravende inhoud met minder mensen. Dat heeft de afgelopen tien jaar al honderden journalistieke banen gekost. De overgebleven journalisten moeten inmiddels ook nog eens multimediaal aan de slag, hetgeen leidt tot kwantiteit en minder kwaliteit.

Dat kranten zich richten op hun bestaande abonnees en weinig met echt vernieuwing komen is verklaarbaar: het gebrek aan echte concurrentie. De ondernemingen zijn naar binnen gericht. Bij de afzonderlijke kranten tegen wil en dank: die mogen nauwelijks zelfstandig ondernemen. Zij worden aangestuurd op resultaat en moeten dat doen zoals de bazen dat goed achten.

Want waarom heeft het AD bijvoorbeeld nog geen nieuwe regionale edities? Al is het alleen maar digitaal. En De Telegraaf? Gebrek aan durf? Of zitten daar diepere strategische gedachten achter? Mogelijke overnames? De Persgroep was in de race voor de Wegenerkranten maar zag de aankoop afketsen. Waarom gaan de uitgeverijen de strijd niet met elkaar aan? De markt voor regionaal nieuws is er echt wel.

Wat gebeurt er met een markt waar wel concurrentie is? Daar gaan bedrijven zich onderscheiden. Op zoek naar mogelijkheden om nieuwe lezers te bereiken, en natuurlijk ook, lezers te behouden. Dus wordt er geconcurreerd op prijs, maar ook op inhoud. Die concurrentie leidt tot verdieping. Want wat onderscheidt kranten van elkaar? Juist: de inhoud.

Dan worden er keuzes gemaakt: onderzoeksjournalistiek, actuele verslaggeving, investering in kwaliteit. Of keuzes in kort, snel en populistisch. Net wat de lezer wil. En misschien blijkt er dan toch ruimte voor twee dagbladen in één stad. Om te zien wat er gebeurt in een markt waar concurrentie is, kun je naar andere sectoren kijken.

Kijk naar de video en film business. Videotheken zijn er nauwelijks meer, maar kabelmaatschappijen en telecomaanbieders hebben zelf video on demand en de tv-zenders werken gezamenlijk aan een betaalde variant. Betaalde films streaming kijken kan daarnaast inmiddels ook via onder meer Apple TV, Pathé Thuis en Netflix. Scherp geprijsd en met snel toenemend aanbod. Dankzij de cncurrerentie.

Misschien nog wel een betere vergelijking is de muziekmarkt. Illegale downloads leken de muziekmaatschappijen, die lekker binnenliepen op de verkoop van cd’s, de nek om te doen.
Inmiddels zijn ze zelf aan het vernieuwen geslagen, mede door toetreding van concurrenten als Apple met iTunes. Online muziekdiensten als Spotify hebben de markt daarna nog eens flink opgeschud. De muziekliefhebber is de winnaar: keuze te over bij verschillende aanbieders tegen verschillende prijzen.

In een markt zonder wezenlijke concurrentie dreigt het lot van de videotheek, een niet meer bestaande herinnering aan de goede oude tijd. Kansen zijn er nu nog voldoende. Grijp ze. En een leuke bijkomstigheid: je schudt er meteen je bedrijf en redactie eens lekker mee op.

Wijnand Nijs
Sinds 2008 hoofdredacteur van BredaVandaag.nl, nieuwssite met maandelijks meer dan 100.000 bezoekers. Daarvoor tien jaar werkzaam in verschillende functies bij regionaal dagblad BN DeStem.