— vrijdag 14 februari 2020, 09:00 | 0 reacties, praat mee

Frits van Exter: Hoe suggestief kunnen feiten zijn?

© Paul Ryding

Frits van Exter denkt met je mee over journalistieke dilemma’s. Dit keer: Hoe suggestief kunnen feiten zijn? Laatste wijziging: 17 februari 2020, 14:19

Op de pakbonnen staan onder andere ‘pluchen handboeien, kruisloze speelpakjes, politie-uniformen en pink pleaser-vibrators’. De afzender is Scala Agenturen, een groothandel in erotische artikelen. De bestemming is een klant in Moskou. En er wordt betaald uit naam van brievenbusfirma’s via de vestiging van Danske Bank in Estland. De bank is het middelpunt in een onderzoek naar grootscheepse witwaspraktijken, de zogenaamde ‘Magnitsky-affaire’.

Journalisten van NRC en Zembla slaan de handen ineen om de betrokkenheid van Nederlandse banken en ondernemingen te onderzoeken. Een Deense collega geeft ze inzage in documenten met banktransacties - in de onderzoeksjournalistiek wordt samenwerking steeds vanzelfsprekender.

Krant en tv-rubriek volbrengen hun research en stemmen tijdstip van publicatie af: 5 december 2018. Beide verhalen hebben dezelfde strekking en berusten op dezelfde bronnen.

Daarin figureren ook de transacties van Scala – zij zijn slechts een klein voorbeeld van een veel groter, onthutsend verhaal. NRC en Zembla noemen de naam van de ondernemer die enige tijd eigenaar was van het bedrijf in erotica. Zij melden dat hij ‘in verband is gebracht met het criminele circuit’. Het tv-programma voegt eraan toe dat er ‘hardnekkige geruchten over witwassen’ zijn en dat hij zou hebben samengewerkt met drugscrimineel Klaas Bruinsma, ‘maar bewijzen zijn nooit gevonden’. Het toont portretten van beide heren.

De kijker of lezer leert dat dit relevant is. Volgens de geraadpleegde deskundige moeten banken heel alert zijn op transacties waarbij personen met een twijfelachtige reputatie betrokken zijn. De boodschap lijkt duidelijk: hier heeft de bestrijding van het witwassen gefaald.

In het wederhoor ontkent de ondernemer in vele toonaarden – hij was destijds geen bestuurder van Scala en heeft geen weet van de transacties. En na de publicaties dient hij een klacht in tegen Zembla, die de Raad gegrond acht. NRC blijft buiten schot, omdat de redactie volgens klager genuanceerder heeft bericht. Zo staat de link met Bruinsma niet in de krant. De vraag is of dat feitelijk veel verschil maakt. Het klopt immers dat media in het verleden de klager wel met hem ‘in verband’ hebben gebracht - Google weet er alles van.

Het gaat hierbij vooral om de grenzen van suggestie, die bij beeld eerder in zicht komen dan bij tekst. De Raad meent dat zij vooral zijn overschreden in de vormgeving: ‘de wijze van presenteren van feiten en meningen, gecombineerd met het in beeld brengen van onder meer het portret van de klager’ bood ‘de kijker weinig ruimte voor een andere conclusie dan dat de handelwijze van klager niet deugt’.

Frits van Exter is voorzitter van de Raad voor de Journalistiek, maar heeft geen stem in de beoordeling van klachten. Hij verwoordt slechts zijn eigen mening.

 

 

Tips

- Het kan een feit zijn dat media iemand met een crimineel in verband brengen, maar daarmee is het nog geen feit dat er banden zijn.
- Zet het geluid uit en leg het script weg om te beseffen wat het beeld vertelt.
- Nederlandse invalshoek bij een groot verhaal is belangrijk, maar er is een risico dat het grote verhaal er ondergeschikt aan raakt.
- Nogmaals: wederhoor is geen aflaat. Zie het als een bijdrage aan je zoektocht naar de feiten.

Tip de redactie

Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, coördinator magazine

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.