Frits van Exter: Laat je niet voor een karretje spannen

‘Abortus. Die discussie leek begraven, maar we hebben het er nu toch weer over. Hoe dat zit? Wij leggen het je uit.’ De redactie van NOS op 3 vertelt het verhaal in een video van nog geen tien minuten: hoe vrouwen het recht op abortus veroverden, welke ingrepen nu legaal zijn en hoe het debat daarover wordt gevoerd. De presentatrice meldt dat tegenwoordig meer jongeren twijfels hebben over het recht op zelfbeschikking. Anti-abortusorganisaties doen ook luider van zich spreken.

De Stichting Schreeuw om Leven dient een klacht in bij de NOS over het filmpje dat via YouTube zijn weg naar een jongere doelgroep vindt. Zij meent dat de inhoud van de video neutraliteit suggereert, maar eenzijdig is en diverse feitelijke onjuistheden bevat. De redactie ziet aanleiding voor een enkele aanvulling, maar wijst de overige eisen van de hand.

De stichting wendt zich daarop tot de Raad voor de Journalistiek. Hij concludeert dat de redactie haar werk zorgvuldig heeft gedaan. Voor- en tegenstanders komen ruim aan bod en van onjuistheden is niets gebleken.

Een overzichtelijke zaak zou je zeggen. De hoofdredacteur van NOS Nieuws stelde in zijn verweer dan ook de vraag: Waarom heeft de Stichting Schreeuw om Leven deze klacht eigenlijk ingediend? Zij wordt in de video amper genoemd en de klacht is vrij dun. Is zij wel, zoals het in het reglement heet, ‘een rechtstreeks belanghebbende’? Of wil zij de Raad slechts gebruiken om te ageren tegen media die haar boodschap niet goed uitdragen? Dat zou neerkomen op misbruik van het klachtrecht.

In de conclusie staat dat het de stichting ook gaat om een collectief belang dat zij behartigt. ‘Klaagster merkt op dat zij voornemens is om vaker dergelijke commentaren (klachten) op materiaal van andersdenkenden naar buiten te brengen’.

Dat doet een alarmbelletje afgaan. De Raad wil laagdrempelig zijn, ook open staan voor organisaties die voor een bepaald belang opkomen. In deze zaak is er voldoende reden de klacht in behandeling te nemen. Maar de Raad ziet ook reden te waarschuwen dat belangenorganisaties nu niet moeten denken dat zij bij hem vanzelfsprekend aan het goede adres zijn voor verspreiding van hun boodschap en tevens voor het afgeven van een signaal aan de media dat zij op hun tellen moeten passen willen zij niet ook een klacht aan de broek krijgen – het chilling effect noemen ze dat in juridische kringen.

Het is mogelijk dat meer organisaties de Raad voor een karretje willen spannen. Daarom is het goed onze regels over ontvankelijkheid nog eens tegen het licht te houden. Maar je kunt je, ‘andersdenkend’ of niet, ook afvragen of zo’n strategie wel werkt als de klacht zonder veel omhaal wordt afgewezen. Dan wordt het bukken voor je eigen boemerang.

Frits van Exter is voorzitter van de Raad voor de Journalistiek, maar heeft geen stem in de beoordeling van klachten. Hij verwoordt slechts zijn eigen mening.