Fotojournalist Marnix Schmidt rent niet meer voor een plofkraak

Het was geen gewone knal, het was het geluid dat hoorde bij een bomaanslag. De plofkraak aan het Smaragdplein in Utrecht, begin augustus, was tot in Kanaleneiland en Zeist te horen. De straat was bezaaid met glas afkomstig van de winkelpui en de flats erboven. De gevel lag eruit, de geldautomaat was ontzet. De daders gingen er op een rode scooter vandoor. Zonder buit. Het gebeurde om 02.00 uur in de nacht. Hevig geschrokken bewoners ruimden tot diep in de nacht de rotzooi op, terwijl de eerste 112-cowboys met hun camera’s en mobieltjes arriveerden.

Marnix Schmidt sliep en hoorde niets. Het alarm op zijn mobiel ging niet af. Tegenwoordig zet hij het geluid uit, voor calamiteiten hoeft hij er niet zo nodig meer uit. In zijn woning in De Meern, een paar kilometer van de onheilsplek, bleef het die nacht stil. De eerste beelden waren al op internet verschenen toen hij in de vroege ochtend het bericht over de aanslag las. Hij kleedde zich aan, pakte zijn cameraspullen en vertrok. Na aankomst overzag hij de gevolgen van de plofkraak, de afzettingen en ijverige rechercheurs. Zijn ‘plaat’ haalde de voorpagina van het AD Utrechts Nieuwsblad, waar hij al bijna dertig jaar als vaste freelancer aan levert.

Tekst loopt door onder de foto

Utrecht, 2018. Plofkraak van een pinautomaat aan het Smaragdplein.

‘Vroeger was ik er meteen op afgevlogen’, vertelt hij in zijn rijtjeswoning in De Meern. ‘Het is nu anders. Bij een calamiteit staan er direct zes of zeven van die jonge gasten te fotograferen. 112-cowboys zijn het, ze reageren op alles, ongelukken, branden. Na een ongeval duiken ze met hun laptop op de grond om de beelden maar zo snel mogelijk te kunnen versturen. Voor een tientje per foto. Ik probeer achteraf nog een mooie foto te maken van de gevolgen.’ Voor een autobrand komt hij zijn bed niet meer uit. Een mooie liquidatie ligt anders. Dat blijft groot nieuws, zijn foto’s kan hij vaker doorverkopen.

Het gesprek vindt plaats in vermoedelijk het een na kleinste kamertje van het huis. ‘Kom je mee naar mijn hol?’, had hij bij de voordeur gevraagd. Voorheen bezette Schmidt een ruime bovenkamer, vanwege de donkere kamer die om ruimte vroeg. Hij ontwikkelde er films en drukte foto’s af. Zijn vrouw ontvangt er nu patiënten in haar praktijk voor mesologie, een richting die reguliere met natuurgeneeskunde verbindt. Voor zijn werk is een tussenkamer van een paar vierkante meter groot genoeg. Een bureautafel met beeldscherm en printertje aan de ene kant, een smalle plank met camera, telelens en paperassen aan de andere kant. Tegen de muur geen enkele foto, wel een wereldkaart. Om plaats te maken voor het bezoek heeft hij een paar dozen op de gang gezet. ‘Ik weet niet precies wat erin zit’, zegt hij achteloos. ‘Een deel van mijn archief, geloof ik. ‘Twintig jaar lang heb ik er niet in gekeken. Dat doe ik pas na mijn pensioen, al weet ik dat ook niet zeker.’

Schmidt (64) is een fotojournalist die leeft van dag tot dag. Het verleden houdt hem niet erg bezig, de toekomst bestaat voorlopig uit werken. Iedere dag is onbeschreven, ‘dat vind ik het leuke aan mijn vak’. In de dertig jaar dat hij achter het nieuws aan zit, is er op dat vlak niet veel veranderd. ‘Ik maak nog steeds dezelfde foto’s. Goede foto’s, al zeg ik het zelf. En ik ben bijna altijd beschikbaar. Alleen ’s nachts niet meer. Die betrouwbaarheid is mijn grootste kracht, denk ik.’

De keuze voor fotografie, en daarna het nieuws, waren niet vanzelfsprekend. Glazenier wilde de jonge Marnix worden, of pottenbakker, werken met kleur en licht. Het was een flirt, het werd geen obsessie. Zijn moeder had een goede camera, iemand anders een donkere kamer. Dat was ook werken met donker en licht, en zo is het gekomen. Eerst maakte hij voor een groot Deens bedrijf familiefoto’s in massale aantallen. Daarna kwam een Amerikaans bedrijf, met ongeveer hetzelfde werk. De carrière nam een vlucht, de bevrediging nam af. Het was lopendebandwerk. Op een dag, omstreeks zijn 35ste verjaardag, leverde hij zijn leaseauto in en hing de stropdas aan de wilgen.

Na een jaar van ‘feesten en beesten’, om de ­frustratie van zich af te schudden, kwam hij in contact met Het Stadsblad, een Utrechtse huis-aan-huiskrant van behoorlijk niveau. Daar raakte hij besmet met het virus van de nieuwsfotografie. De politieradio stond permanent aan. Schmidt jakkerde langs velden en wegen, zoals tot op de dag van vandaag. Bij het Utrechts Nieuwsblad was hij opgevallen bij chef beeldredactie Jaap de Boer. Of hij voor hen ook sportwedstrijden kon fotograferen. Hij vond het een eer en hij kon er leuk mee verdienen. Zijn eerste klus was een volleybalwedstrijd. Hij wist alleen dat er twee teams waren met een hoog net ertussen.

Sindsdien is er weinig veranderd. ‘De dag begint met een lege agenda en dan gaat de telefoon’, zegt hij zittend aan zijn werkblad. ‘Je komt iedere dag op veel verschillende plekken. Van het centraal station, waar je een Tweede Kamerlid moet fotograferen, tot de Cattenbroekerplas waar blauwalg is geconstateerd. Leuk? Ja, nog steeds leuk!’. Eén, twee, drie keer per dag een andere opdracht, in drukke tijden wel vijf of zes, de meeste afkomstig van AD Utrechts Nieuwsblad.

Tekst loopt door onder de foto

Woerden, 2012. De gestrande intercity Utrecht – Den Haag stond door een stroomstoring urenlang stil op het spoor in de weilanden. In de trein zat Ronald Plasterk.

Op zijn enthousiasme en gretigheid zit na dertig jaar nog geen sleet. De snelle ontwikkelingen in zijn beroepsgroep hebben daar niets aan af gedaan, zegt hij. Alles moet sneller, de opmars van de techniek maakt fotograferen gemakkelijker voor iedereen. Er komen veel nieuwsjagers bij. Schmidt lijkt het weinig te deren en reageert bijna laconiek. Over de 112-jagers: ‘Wat moet ik ervan vinden, het is gewoon een feit. Media willen de eerste zijn. Ze pakken het allereerste beeld en zetten dat op het net. Dat kan ik die jongens niet kwalijk nemen. Het is een markt. Ze kunnen hun foto eerder verkopen dan ik. Meestal zijn het slechtere foto’s, er is een hoop tinnef. Maar er zijn ook goede fotografen. Ik wind me er niet over op. Er zijn collega’s die erover lopen te zeuren en zeiken, maar dan zeg ik: dat heeft toch geen nut.’

Gewoon doorgaan, harder werken, is zijn devies. Hij noemt zich ‘in de eerste plaats een zelfstandig ondernemer’, zonder liggende gelden. Maar wel met een hypotheek en twee kinderen uit een vorig en twee kinderen uit zijn huidige huwelijk. Fotograferen is omzet draaien, terwijl de tarieven onder druk staan. Het onderwerp ligt gevoelig, geeft hij toe, veel wil hij er niet over kwijt. Wat vindt hij van de ontwikkeling? Veel collega’s gingen financieel al kopje onder. Schmidt: ‘Na de overname van het UN door de Persgroep zijn de tarieven inderdaad iets gedaald. De laatste jaren zijn ze bevroren, ze dalen niet verder. Natuurlijk: stilstand is achteruitgang, alles wordt duurder. Maar ik beschik nog over voldoende volume om ervan te kunnen leven. Wel moet ik harder werken om mijn omzet te behouden, dat is waar. Geld is in mijn werk de belangrijkste drijfveer geworden.’

Voorlopig krijgt hij nog opdrachten, van het Utrechts Nieuwsblad, de politie en de gemeente. ‘Iedere dag een foto in de krant met je naam eronder is toch een advertentie. Ik heb nog elke dag werk. Twintig jaar geleden voorspelden ze het einde van de papieren krant. Maar kijk, ze zijn er nog, en ik ook.’

Vleuten, 2015. De Braziliaanse kloosterzuster Lúcia, lid van de Heilige Maria Magdalena Postel.

Utrecht, 2010. Finish van de Ronde van Midden Nederland in de stromende regen.

Utrecht, 2008. Derby rugby-dames van URC en RUS.

Zegveld, 2003. Nachtelijke vossenjacht in natuurgebied De Meije.

Utrecht, 2011. Deelneemster aan een school-voetbal-toernooi in de wijk Kanaleneiland.

Utrecht, 2011. Scheidsrechter Hiek Grootendorst werd op het veld compleet afgetuigd door een paar voetballertjes.

Nieuwegein, 2014. De laatste wens van de zieke Wilma was dat een kudde Veluwse Heide-schapen zou meelopen in haar rouwstoet. Aangekomen bij het uitvaartcentrum stortte de kudde zich onverwacht op de rouwboeketten.

Utrecht, 2016. Uitvaart van Ruud Snel: De stoet loopt onder de Domtoren door.

Utrecht, 2012. Straatspeeldag in Leidsche Rijn.

Utrecht, 2011. Omstanders ontfermen zich over de moeder die haar geparkeerde auto met twee peuters op de achterbank het Merwedekanaal in zag rollen. Beide kinderen verdronken.

Vinkeveen, 1992. Arrestatie van de Turks-Nederlandse crimineel Errol Kabak. Na een mislukte bankoverval schoot hij Iman Klaassen dood tijdens een vuurgevecht in hotel Residence.

Utrecht, 2012. Patiënten uit de wijk Overvecht nemen geëmotioneerd afscheid van hun geliefde huisarts Amanda de Glanville.

Bosch en Duin, 2009. Ongeneeslijk ziek meisje uit Nepal met haar zusje en pleegmoeder. Ondanks haar ziekte mocht het meisje niet in Nederland blijven van de IND.

Kamerik, 2005. Slager Zwetsloot maakt een ommetje met Brutus, een scharrelvarken van 330 kilo.

Utrecht, 1999. Eigenaar van damesmodezaak brengt zijn galajurken in veiligheid bij een brand.

Marnix Schmidt