— donderdag 4 december 2014, 16:08 | 0 reacties, praat mee

‘Facebook moet ook betalen’

© Dreamstime

Niet minder dan zeventien organisaties houden zich in Nederland bezig met auteursrechten. Ze innen en verdelen gelden. Onder andere voor freelance journalisten, programmamakers en fotografen. Er blijft volop werk aan de winkel. Laatste wijziging: 27 februari 2015, 12:41

320 miljoen euro. Dat is het bedrag dat de zeventien Nederlandse auteursrechtenorganisaties vorig jaar inden. Samen keerden ze 329 miljoen euro uit aan de rechthebbenden, waaronder freelance journalisten, programmamakers en fotografen. Verreweg het meeste geld, 52 procent, ontving Buma, de auteursrechtenorganisatie voor muziekmakers, meldt het College van Toezicht Collectieve Beheersorganisaties Auteurs- en Naburige Rechten (CvTA) in haar jaarverslag over 2013.
Vergeleken met Buma zijn de bedragen via deze zogenaamde collectieve beheersorganisaties voor journalisten, fotografen en programmamakers magertjes. De Stichting Lira, die gelden uitkeert aan onder andere freelance journalisten, inde vorig jaar 9 miljoen euro en verdeelde 10,2 miljoen euro. Bij Pictoright, de auteursrechten­organisatie voor fotografen en beeldende kunstenaars, ging het om respectievelijk 6,7 en 7,4 miljoen euro. Aanmelden kan tot vijf jaar terug, vandaar dat de geïnde en uitgekeerde bedragen jaarlijks verschillen vertonen.

IJverige fotografen en journalisten ontvangen een hogere vergoeding dan collega’s die minder produceren. Voorwaarde is wel dat ze hun gegevens over hun publicaties keurig (online) melden bij Lira en Pictoright.

Om over mezelf te spreken. Mijn auteursrechtenvergoeding als broodschrijver schommelt jaarlijks tussen de 1400 en 1800 euro. Daar moet dan nog wel belasting over worden betaald.

Bij de Lira kwamen vorig jaar 18.357 aanvragen binnen, 30 minder dan in 2012. Het aantal mensen dat aanspraak maakte op een vergoeding bij Pictoright steeg van 4247 naar 4795.

Toch vraagt niet iedereen zijn deel op, constateert directeur Vincent van den Eijnde van Pictoright. ‘Ik schat dat 60 tot 70 procent van de fotografen bij ons is aangesloten. Ze uploaden hun gegevens op onze website en krijgen aan het eind van het jaar uitgekeerd. De rest vindt dat teveel werk of te ingewikkeld. Of ze zijn niet bekend met Pictoright.’

Wirwar
Buma, Sena, Stichting de Thuiskopie, Stichting Reprorecht, Stichting Leenrecht, etc. Het lijkt een wirwar aan instanties die opkomen voor belanghebbenden. De Stichting Leenrecht en Stichting de Thuis­kopie bijvoorbeeld innen alleen.

De eerste, Leenrecht, bij bibliotheken en de tweede, Thuiskopie, krijgt een vergoeding per verkochte ongebruikte CD en DVD en sinds 1 januari 2013 per iedere verkochte computer, smartphone en tablet. Zij verdelen de opbrengsten niet zelf over de rechthebbenden, maar laten dat over aan de eigen organisaties van de desbetreffende rechthebben­den.

Het deel van de opbrengst van Leenrecht voor schrijvers en journalisten gaat naar Lira, die uitkeert. Verder krijgt Lira geld van de Stichting Reprorecht, die incasseert bij het bedrijfsleven, onderwijs en overheid voor het kopiëren van boeken, kranten en tijdschriften.

Ook komt er bij Lira geld binnen via Stichting de Thuiskopie. Deze gelden zijn bestemd voor programmamakers, met name scenarioschrijvers, die bij Lira zijn aangesloten. Verder moeten de distribiteurs van tv programma’s – kabelaars zoals Ziggo en UPC – betalen.

Geld
Om het nog ingewikkelder te maken; het geld van Leenrecht gaat voor 30 procent naar de uitgevers en 70 procent naar de makers. 20 procent van het ‘makersdeel’ is voor Pictoright en 80 procent voor Lira. De uitgevers ontvangen hun gelden via de Stichting Pro.

80 procent van het reprorecht wordt verdeeld via de uitgevers. In de categorieën vak- en wetenschappelijke boeken en tijdschriften en educatieve uitgaven ontvangen de uitgevers hun aandeel op basis van hun omzet. Minimaal de helft daarvan moeten ze doorbetalen aan de makers, zoals fotografen, illustratoren en journalisten.

Het is ieder jaar weer afwachten hoeveel geld er binnen komt, zegt boekhouder Dirk Groenendijk van Pictoright. ‘Wij ontvangen gelden van de kabelbedrijven en verder van de stichtingen. Leenrecht, Reprorecht en PRO (voor readers, red.). Zij factureren bedrijven, hogescholen, universiteiten, bibliotheken en anderen voor het collectief gebruik en deze stichtingen verdelen dat geld weer deels naar ons en deels naar andere stichtingen zoals Pictoright.’

Eenvoudiger
Kan dat niet wat eenvoudiger?, luidt de vraag aan directeur Michel Frequin van de Vereniging van Organisaties die Intellectueel eigendom Collectief Exploiteren. VOI©E is de branchevereniging van de zeventien collectieve beheersorganisaties (CBO’s).

‘Ik denk dat Nederland niet uitzonderlijk is wat betreft het aantal CBO’s. Frankrijk telt er nog meer. Door de politiek is wel eens het idee geopperd om de CBO’s in elkaar te schuiven. Het is er nooit van gekomen. Iedere beroepsgroep heeft graag een eigen belangen­organisatie. Een journalist voelt zich prettiger bij een club waar journalisten in het bestuur zitten.

Er vindt trouwens wel enige clustering plaats. Om de kosten te drukken, maken een aantal CBO’s gebruik van een gezamenlijke werkorganisatie, Cedar. Het gaat om Leenrecht, Reprorecht, Thuiskopie, Pro, Lira en Vevam.’

Frequin vervolgt: ‘Journalisten hadden voorheen hun eigen CBO, de Stichting Nieuwswaarde. Omdat het om relatief weinig geld gaat, was het onpraktisch om een eigen organisatie overeind te houden. De journalisten hebben zich daarom aangesloten bij Lira. Hetzelfde geldt voor de fotografen. Die zijn samengegaan met de beeldende kunstenaars binnen Pictoright.’

‘Als je alles op één hoop gaat gooien, wordt het alleen maar diffuser en ingewikkelder’, vindt Van den Eijnde. Het kan ook niet, zegt hij. ‘De Stichting Leenrecht is door de minister aangewezen om gelden te innen bij de bibliotheken. Dat is de enige organisatie die dat mag doen.’

‘Hetzelfde geldt voor Sena, Stichting de Thuiskopie en de Stichting Repro­recht. Die zijn ook door de wet­gever aangewezen’, vult Frequin aan. ‘Het College van Toezicht Collectieve Beheersorganisaties Auteurs en Naburige rechten ziet scherp toe op het functioneren van de sector. De leden van VOI©E hebben dat opgepakt door met een keurmerk te komen. Zo dwingen zij zichzelf om efficiënt en transparant te werken. Klachten zijn op de vingers van één hand te tellen. Dat heeft ermee te maken dat de organisaties bestuurd worden door de rechthebbenden zelf.’

Geschil
Conflicten doen zich inderdaad zelden voor, blijkt uit de jaarverslagen. Het meest in het oog springende geschil is dat tussen de kabelexploitanten aan de ene kant en Lira en Vevam aan de andere kant. De kabelaars KPN, Delta, UPC en Ziggo besloten eind 2012 om niet langer auteursrechtelijke vergoedingen te betalen voor scenarioschrijvers (verenigd in Lira) en regisseurs (Vevam). Gevolg: de incasso daalde vorige jaar met 47 procent naar 9 miljoen euro (Lira) en met 61 procent naar 2,4 miljoen euro (Vevam). ‘De rechter heeft geoordeeld dat er betaald moet worden. Een nieuwe regeling is in de maak’, zegt accountmanager Hanneke Verschuur van de Lira.

Ook kwam er minder geld bij Lira en Pictoright binnen als gevolg van het opstellen van een nieuwe auteurs­regeling voor kopiëren. Er was alleen iets geregeld voor fotokopiëren, maar niet voor digitaal kopiëren. Dat gebeurde alsnog in 2013. Een en ander leidde wel tot een vertraging bij het innen van de gelden door de Stichting Reprorecht. Met als gevolg dat inkomsten halveerden van 22 miljoen euro in 2012 naar 11,4 miljoen in 2013. En er minder geld naar Lira en Pictoright ging.
Journalisten en fotografen die online publiceren, krijgen over 2013 en de jaren ervoor geen cent.

‘U kunt alleen opgave doen van artikelen die zijn verschenen in papieren uitgaven’, laat een medewerkster van Lira weten. ‘Artikelen die op het internet verschijnen, komen helaas niet in aanmerking. Mocht er toch een papieren uitgave zijn, dan kunt u opgave doen van de geschreven artikelen, niet voor bijvoorbeeld redigeren.’

Facebook
Er blijft volop werk aan de winkel, stelt het CvTA in haar jaarverslag. De verspreiding van muziek, film en literatuur vindt steeds meer online plaats. Hetzelfde geldt voor dagbladen en tijdschriften. ‘Aan deze veranderende markt dienen de CBO’s hun organisaties aan te passen’, aldus het college.

Directeur Van den Eijnde van Pictoright wijst op het massaal kopiëren van data op internet. Daar is nog niets voor geregeld. ‘YouTube en Facebook verdienen miljarden aan burgers die beelden online zetten. Artikelen, foto’s, filmpjes, noem maar op. Er wordt niks afgedragen en dat is niet eerlijk. Zij die winst maken met het beeldmateriaal van anderen zouden daarvoor moeten betalen. Laten we het zo regelen dat er voor de makers ook iets over blijft. Facebook en YouTube verstoppen zich achter het argument dat ze geen invloed hebben op al die content van mensen online. Ik begrijp ook wel dat Pictoright dit niet alleen kan bewerkstellingen. Dit moet internationaal geregeld worden.’

Digitaal
De nieuwe media dwingen CBO’s tot het continue inspelen op nieuwe ontwikkelingen. Dat moeten ze zelf doen, zegt Eijff. Het CvTA kijkt toe of alles volgens de regels gebeurt.

Neem Stichting de Thuiskopie. De verkoop van ongebruikte CD’s en DVD’s daalde de afgelopen jaren drastisch, met als gevolg dat de Thuiskopie haar inkomsten fors zag dalen. Van 26 miljoen euro in 2005 naar 5,4 miljoen in 2012. Terwijl er wel muziek en andere werken worden gekopieerd, alleen tegenwoordig vooral digitaal via de computer, de smartphone en de tablet. Reden om vergoedingen te gaan innen voor de verkoop van deze apparaten. Vorig jaar stegen de inkomsten naar 30 miljoen euro.

In deze kwestie lopen nog enkele juridische procedures. De CBO’s die uitgekeerd krijgen door de Thuiskopie, zoals Lira en Pictoright, eisen dat de Staat de gederfde inkomsten tussen 2005 en 2012 vergoedt. In die periode kelderde de verkoop van ongebruikte CD’s en DVD’s terwijl het kopiëren gewoon doorging, alleen op andere wijze. Inmiddels is daar uitspraak over gedaan en vergoedt de overheid alsnog 33,5 miljoen euro.

En dan is er nog de industrie. Die verzet zich tegen een heffing op apparaten waarmee consumenten illegaal data kopiëren. De gederfde inkomsten moeten de auteursrechtenorganisaties elders gaan halen, vinden de producenten.

Kosten
Het CvTA ziet toe op het functioneren van de zeventien auteursrechtenorganisaties. ‘In 2013 zijn geen schendingen van de integriteit gemeld’, meldt het jaarverslag.

Tevens let het CvTA op de kosten die de CBO’s maken. Zijn de kosten hoger zijn dan 15 procent van de inkomsten, dan dient daarvoor een goede verklaring te zijn. Het gemiddelde bedraagt 14,4 procent. De onderlinge verschillen zijn wel erg groot. Tien auteursrechtenorganisaties, waaronder Lira en Pictoright, zaten in 2013 circa 2 procent boven de norm. Lira moest veel kosten maken in de juridische strijd tegen de kabelmaatschappijen. Bovendien vielen de inkomsten terug doordat de kabelaars niet meer betaalden. Met als gevolg dat de kosten automatisch procentueel toenamen.

Pictoright gaf in het jaarverslag geen afdoende verklaring voor de kostenoverschrijding. ‘Dat hebben we inmiddels uitgelegd’, zegt Van den Eijnde. ‘Onze manier van dienstverlening is op sommige vlakken zeer arbeidsintensief. Dat gaat veel verder dan bij andere CBO’s. Daarom is die kleinschaligheid zo belangrijk. Binnen een grote overkoepelende organisatie zou het individuele belang van onze leden ondersneeuwen.’

Wat regelt Lira?

Reprorecht voor journalisten. Regeling knipselkranten/-diensten voor journalisten. Kabelgelden en thuiskopiegelden voor programmamakers. Lira keerde vorig jaar 9 miljoen euro uit aan schrijvers, programmamakers en journalisten. Aansluiten is gratis.

Schrijver-journalist Tijs van den Boomen is vicevoorzitter van de Stichting Lira. Journalist Kees Schaepman, oud-voorzitter van de NVJ, zit in het bestuur. Voorzitter van de Lira is Kees Holierhoek, schrijver van proza, toneelstukken en scripts. Hij is tevens penningmeester/secretaris van Stichting Leenrecht, voorzitter van de Stichting Cedar en vicevoorzitter van de Stichting Reprorecht.

Wat regelt Pictoright?

Alle collectief geïnde gelden voor fotografen, met name leenrecht, reprorecht, thuiskopie, kabel en knipsels. Picto­right keerde vorig jaar 7,4 miljoen uit aan kunstenaars en fotografen. Aansluiten is gratis.

In het bestuur van Pictoright zit Lars Boering, directeur van de ­Fotografen Federatie. Per 1 januari wordt hij de nieuwe directeur van World Press Photo. Verder zit in het bestuur fotograaf Willem Poelstra. Voorzitter is oud-politicus Gerrit Jan Wolffensperger. Directeur is Victor van den Eijnde. Hij is ook bestuurslid bij de Stichting Leenrecht en de Stichting Reprorecht.

Tip de redactie

Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, coördinator magazine

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.