Drie keer ‘journalistiek’ op IDFA

‘Een mensenleven is goedkoop in Kibera’, zegt radio-DJ en journalist Boy Dallas na een grote brand in Kibera waarbij vier mensen omkomen. De branden zijn een groot probleem in de Keniaanse sloppenwijk, waar rond de één miljoen extreem arme mensen wonen. Dallas: ‘Wij zijn slechts sloppenmensen. Wie maakt zich zorgen om ons?’

Zijn wanhopige uitspraak heeft een dubbele bodem. Want een heleboel mensen maken zich zorgen om Kibera. Het ene na het andere project wordt er gestart. Wassalons worden gebouwd voor de inwoners, schone toiletblokken krijgen een plaats en klinieken worden opgezet.

Toch verandert er volgens Boy Dallas bijna niets. De mensen blijven arm, de hygiëne wordt niet beter en de sloppenwijk blijft groeien. In de documentaire For Kibera! onderzoekt hij hoe het kan dat er in zijn sloppenwijk zoveel NGO’s werken en dat er zo weinig verandert.

Met een camera in zijn hand doet hij diverse ontdekkingen. Zo toont hij een enorme hoeveelheid half afgebouwde projecten. De inwoners zijn er duidelijk over: ‘Dit zijn allemaal brievenbus-NGO’s die alleen zijn opgestart om het geld bij rijke buitenlanders uit de zak te kloppen. Aan hen wordt de eerste bouw getoond en daarna doen ze niets meer.’

De door Dallas verzamelde verhalen leggen pijnlijk bloot hoe vaak het mis gaat in de wereld van de goeddoeners.

De documentaire ziet hij als een goede eerste stap om de brug te slaan tussen het rijke westen en de arme bevolking van Kibera. Iets wat hard nodig is, want in deze ijzersterke film wordt de ruime kloof tussen de – vaak ook welwillende – NGO’s en bevolking pijnlijk duidelijk. ‘Als journalist wil ik verandering, want de armoede moet eruit.’

Waar Boy Dallas kiest voor een activistische aanpak en op de lokale radio vooralsnog in vrijheid kan spreken, wordt er in Algerije vooral gediscussieerd over hoe iets gebracht moet worden.

De documentaire Checks and Balances gaat over het reilen en zeilen van het Franstalige dagblad El Watan in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2014.

Documentairemaker Malek Bensmaïl heeft gekozen voor de ‘fly-on-the-wall’-vorm en registreert simpelweg hoe het er aan toe gaat op de werkvloer. Daar wordt fel gediscussieerd over politieke thema’s en hoe de journalisten die moeten belichten. Gesprekken die essentieel zijn, want persvrijheid in Algerije - de krant krijgt boetes naar aanleiding van columns - is niet van­zelfsprekend. En hoe schrijf je – met dat gevoel in het achterhoofd–  over fraude bij de presidentsverkiezingen?

Het zijn stuk voor stuk interessante onderwerpen, die helaas niet helemaal uit de verf komen in deze documentaire-vorm. Het geheel mist regie en scheert vaker langs onderwerpen, dan ze echt te behandelen. Een gemiste kans, want al die losse elementen hadden samen een mooi inzicht kunnen geven hoe de journalistiek in Algerije nu eigenlijk werkt.

Van heel andere orde – maar wel veel sterker gestructureerd – is Vita Activa, The Spirit of Hannah Arendt.  Arendt is vooral bekend als filosofe en politiek denker, maar schudde de wereld op toen ze in The New Yorker publiceerde over het proces van Adolf Eichmann in 1961. Furieus werd gereageerd op de beweringen die de Duits-Amerikaanse filosofe – met een Joodse achtergrond – over Eichmann en zijn daden maakte.

Ze vroeg zich af of hij wel echt het monster was waar iedereen over sprak of dat zijn daden werden ingegeven door het gedachteloos accepteren van bevelen. Haar verslag werd een filosofisch relaas over de banaliteit van het kwaad. Die periode en de golf van woede die door de Joodse gemeenschap trok, krijgt ruim de aandacht.

Aan de hand van haar publicaties wordt Arendt door bekenden, familie en denkers geschetst. Zo wordt duidelijk hoeveel invloed haar boeken en artikelen hadden. En hoe haar artikelen over het Eichmann-proces de manier van denken over ‘het kwaad’ voor veel mensen veranderde. De film van Ada Ushpiz is diepgravend, informatief en behoorlijke taaie kost. Geen film om makkelijk weg te kijken, maar wel een prachtige ode aan een van de belangrijkste vrouwelijke denkers van de 20ste eeuw. 

Draaidata, locaties en aanvangs­tijden zie: idfa.nl