De week van Rudi Vranckx; waarin hij met ‘In Oekraïne’ nu al terugblikt op de oorlog

Rudi Vranckx (63) – die in zijn dertigjarige carrière als oorlogsjournalist onder meer verslag deed uit conflictgebieden als Afghanistan, Syrië en Irak – verbleef sinds de Russische inval in februari 2022 meerdere keren een aantal weken aan het front in Oekraïne voor de VRT. Hij sprak er met soldaten, burgers en hulpverleners en toonde het bloedvergieten, de gruweldaden en de ontdekking van een massagraf is.

Wereldoorlogen beginnen wanneer we er niet attent op zijn

In zijn deze week verschenen boek ‘In Oekraïne’ probeert hij antwoord te geven op de veel aan hem gestelde vraag of met de inval door Rusland de Derde Wereldoorlog is begonnen. In zijn voorwoord schrijft hij: ‘Dit boek is een eerste aanzet om als historicus en journalist de kroniek van deze oorlog te schrijven. Het geeft een aanzet tot de voorgeschiedenis en beschrijft uitgebreid het verloop van de gebeurtenissen met veel aandacht voor het uitwaaieren van het conflict.’

Is het wel mogelijk om terug te blikken op een oorlog waar je zelf middenin staat en die nog niet is afgelopen?
‘Ik doe graag het actuele werk, de kroniek, maar tegelijkertijd probeer ik over de werkelijkheid waar ik inzit – de geschiedenis die verandert – nu al de vragen te stellen waar we misschien pas over twintig jaar het antwoord op weten. Ik probeer met de bril van dan naar nu te kijken. Het zal niet altijd juist zijn - je kunt fouten maken - maar je moet je blik ruimer maken dan waar we middenin zitten, proberen het bredere perspectief te zien.

Wat mij opvalt is dat uitsluitend Nederlandse en Belgische media de oude Russische transcriptie Charkov gebruiken

Of deze oorlog het begin inluidt van de Derde Wereldoorlog, zoals zovelen vreesden, zal de geschiedschrijving moeten uitwijzen. Pas later ontstaat immers de consensus en worden er etiketten op geplakt. Want wereldoorlogen beginnen immers wanneer we er niet attent op zijn. Historicus Christopher Clark beschreef pas een eeuw later - in 2013 - in zijn boek ‘Slaapwandelaars’ de wereld die in 1913 al ‘slaapwandelend’ een wereldoorlog tegemoet ging.’

Helpt het daarbij dat je al veel oorlogsgebieden hebt bezocht?
‘Ja, je krijgt meer jaarringen; een boom met meer reikwijdte heeft een breder perspectief. En ik kán dingen vergelijken, zoals het ijzeren gordijn van voor 1989 met het ijzeren gordijn dat nu gaat komen. En hoe de wereld intussen is veranderd. Als je dat allemaal zelf hebt beleefd werkt dat in je voordeel. Haha, overigens het enige voordeel aan ouder worden.’

Beleef je deze oorlog anders nu die dichterbij plaatsvindt?
‘Ja. Ik heb jarenlang in conflictgebieden in het Midden-Oosten gezeten. Maar de oorlog in Irak bleef bijvoorbeeld tot op zekere hoogte een proxy-oorlog - op afstand. Deze oorlog in de Oekraïne raakt ons allemaal. Er wordt gevochten met wapens die overal vandaan komen, en op terreinen als die van voedsel- en energievoorziening. Niet het klassieke beeld van een oorlog uit de Hollywood-films.’

Wat vind je van de Nederlandstalige berichtgeving over de Oekraïne
‘Zowel België als Nederland hebben uitstekende oorlogsjournalisten. Wat mij wel opvalt is dat uitsluitend Nederlandse en Belgische media de oude Russische transcriptie Charkov gebruiken - in plaats van Charkiv – gebruiken. Heel vreemd, want taal geeft ook een machtsverhouding weer. Oekraïners worden daar een tikkeltje door geprikkeld, want in hun ogen gebruik je dan de taal van de agressor.’