De week van Parool-verslaggever Tahrim Ramdjan, waarin hij uitpluist hoe hij op zwarte lijst Belastingdienst kwam

In mei 2021 krijgt Parool-verslaggever Tahrim Ramdjan een brief van de Belastingdienst met de mededeling dat hij zeven jaar in de zogeheten Fraude Signalering Voorziening (FSV) heeft gestaan - in de volksmond beter bekend als de ‘zwarte lijst’ van de fiscus. Het gaat om een gestandaardiseerde brief die aan ruim 240.000 Nederlanders blijkt te zijn verstuurd.

Ramdjan is vooral verbaasd over hoe hij op die lijst terecht is gekomen en besluit er als journalist in te duiken om dat te achterhalen. Een interessante zoektocht, die tal van feiten op tafel brengt, maar uiteindelijk geen antwoord geeft op wie er bij de Belastingdienst – en waarom - het vinkje ‘fraudeur’ heeft aangeklikt bij zijn naam.

Je schijft dat het je persoonlijk raakte dat je op deze lijst terecht was gekomen
‘Ja, om meerdere redenen. Het raakte me vooral dat dit systeem bestaat terwijl je er geen weet van hebt. Ik stond al op mijn vijftiende al op die lijst, in totaal zeven jaar. Gelukkig werd de Belastingdienst wakker geschud en is de FSV in 2020 stopgezet.
Je wordt eigenlijk als fraudeur gezien zonder dat je je daar op enige wijze tegen kan verweren. Ik heb zelf rechten gestudeerd. In het strafrecht is het idee altijd: je bent onschuldig totdat het tegendeel wordt bewezen. En dat geldt hier dus gewoon niet. Dat vind ik heftig. Een enge manifestatie van de overheidsmacht.
Het raakte me ook omdat ik zelf een half jaar bij die overheid werkte: het ministerie van Justitie en Veiligheid. En mijn opa was een hoge ambtenaar op het Surinaams ministerie van Binnenlandse Zaken. Ik voelde me dus een beetje verraden door de overheid. Ik volg alle regels– oké, ik ben Amsterdammer en loop wel eens door rood licht – maar verder houd ik me overal aan. En als je dan alsnog op die lijst belandt, kom je toch heel snel bij de vraag of er ook kenmerken meespelen die niet te maken hebben met mijn handelen, maar met hoe ik er uitzie bijvoorbeeld, of het feit dat ik uit de Bijlmer kom.

Welke ambtenaar uiteindelijk het vinkje ‘fraudeur’ bij mijn naam heeft aangezet is niet meer te reconstrueren

Uit het rapport van PwC naar welke risicosignalen de Belastingdienst keek blijkt dat het ook om persoonskernmerken ging: mensen met een Oost-Europese achternaam, mensen uit wijken met een opvallend patroon of \“jonge mensen met een laag inkomen die vaak van buitenlandse komaf” zijn. Wat bij mij de overwegingen waren ga ik nooit meer achterhalen. Feit is dat mijn moeder - die een fout maakte in haar aangifte in 2013, waardoor ze te veel belasting betaalde – op die lijst is gekomen. Maar waarom ik erop stond is niet opgehelderd. Welke ambtenaar uiteindelijk het vinkje “fraudeur” bij mij heeft aangezet is niet meer reconstrueren.’

Want je hebt daar wel naar gevraagd, in een gesprek bij de Belastingdienst. De ambtenaar die je daar sprak vroeg uit zichzelf of jij dacht het door je huidskleur kwam, en ontkende dat stellig
‘Dat gesprek was fijn en louterend. Ik voelde me bezwaard om in dat gesprek te suggereren of het bijvoorbeeld met huidskleur te maken had. Omdat we leven in een tijd waarin de racismekaart vaak wordt getrokken en ik toch een beetje huiverig ben omdat te pas en te onpas te gebruiken. Het betekende heel veel voor me dat hij die vraag stelde - ik zag dat hij er zelf door geraakt was.’

De kwestie heeft je geen rancune opgeleverd?
‘Mensen vragen waarom ik zo mild ben, omdat ik in mijn verhaal schrijf dat ik wel in de overheid blijf geloven. Ik heb geen materiële schade ondervonden en dat is fijn, maar dat geldt overigens niet voor iedereen. Of ik helemaal gerustgesteld ben weet ik niet. Een opvolger van de FSV is dit jaar weer stopgezet, min of meer vanwege dezelfde fouten en – het klinkt complotachtig –je weet niet hoeveel meer van dit soort systemen er nog zijn. Van de FSV hadden we een paar jaar geleden ook nog nooit gehoord. Ze heeft ook eigenlijk geen wettelijke basis.’

Ga je daar nog verder induiken?
‘Zeker. Dit is deels waarom ik journalist ben geworden. Om machtige instanties en een machtige overheid tot verantwoording te kunnen roepen. Ik ga in deze kwestie natuurlijk niet met de eer strijken, want het is allemaal begonnen bij Pieter Klein en Jan Kleinnijenhuis die zich hier in hebben vastgebeten. Het zijn in zekere zin voorbeelden voor mij: dat kun je dus teweeg brengen met niet aflatend journalistiek onderzoek.’

De zoektocht van Tahrim Ramdjan is te lezen in Het Parool.