De week van Griselda Molemans, waarin haar initiatief voor ‘troostmeisjes’-monument groen licht krijgt

Het uitgebleven rechtsherstel voor de Indische gemeenschap is voor Griselda Molemans (59) de laatste jaren het belangrijkste onderwerp van haar onderzoeksjournalistiek (onder meer voor Follow the Money).

Ze publiceerde in januari 2020 het boek ‘Levenslang oorlog’ waarin ze concludeer dat ten minste 500.000 ‘troostmeisjes’ (slachtoffers van Japanse dwangprostitutie tussen 1932 en 1945) totaal 35 landen vertegenwoordigen. Met de opbrengst van deze dwangprostitutie financierde de Japanse regering haar oorlogsvoering. Dit onderzoek vormt de basis voor het besluit van Amsterdam om Molemans’ verzoek voor een monument te honoreren.

Voelt het als een bekroning dat het monument er komt?
‘Ik zie het als een voorlopige bekroning op mijn langdurige onderzoek naar het systeem van Japanse dwangprostitutie. Wat echt de keizerlijke kroon op het werk zou zijn, is wanneer Japan eindelijk officieel excuses aanbiedt aan alle slachtoffers, en aan hun nakomelingen die eveneens getraumatiseerd zijn.’

Waarom heb je een monument bij de gemeente Amsterdam aangevraagd, en niet bij het Rijk?
‘Omdat het Rijk precies niks heeft kunnen betekenen voor deze vrouwen. Nederland heeft een uiterst dubieuze rol gespeeld door tot het jaar 2026 al het doorslaggevend bewijsmateriaal voor deze oorlogsmisdaden achter slot en grendel te leggen - bij het NIOD en bij het Nationaal Archief.

Als dit in 1992 was vrijgegeven, had deze kwestie allang opgelost kunnen zijn en had Japan inmiddels excuses aangeboden. Maar onze regering is meer van pappen en nathouden en zegt het allemaal “heel erg” te vinden. Maar als je het zo erg vindt dan had je dat materiaal vrij moeten geven. De handelsbetrekkingen met Japan waren echter belangrijker. Zo ernstig is het.

Nederland heeft een uiterst dubieuze rol gespeeld door tot het jaar 2026 doorslaggevend bewijsmateriaal voor deze oorlogsmisdaden achter slot en grendel te leggen

Met steun van advocaten van de NVJ heb ik desondanks inzage kunnen krijgen in al die documenten. Aanvankelijk kregen we te horen dat het vanwege privacy was afgeschermd. Ik heb toen duidelijk gemaakt dat het me niet interesseert welke namen er verbonden zijn aan alle getuigenverklaringen. Want het gaat niet om de namen, maar om het in kaart brengen van het systeem. Uiteindelijk heeft de advocaat een uitzondering bewerkstelligd. Mijn boek is deels op deze stukken gebaseerd, naast materiaal uit archieven in Engeland, Amerika, Frankrijk, Portugal en Korea.’

De gemeente Amsterdam heeft dus meer oog voor deze daden dan het Rijk?
‘Ja, Amsterdam staat fundamenteel anders in het leven. De stad komt op voor vrouwenrechten, mensenrechten en vrijheid van meningsuiting. En ik denk dat het ook veel te maken heeft met de huidige burgemeester. Vanaf dag één dat ik het projectplan voor een monument indiende heb ik tegen betrokken ambtenaren gezegd: “Luister: misschien dat jullie je er nog niet van bewust zijn, maar overal ter wereld waar een monument voor slachtoffers van Japanse dwangprostitutie werd onthuld, is het foute boel. Omdat Japan met allerlei trucs en diplomatieke druk probeert die monumenten weer verwijderd te krijgen. En een paar keer is dat ook gelukt. In San Francisco – waar één van de allermooiste monumenten ter wereld staat - is de stedenband met Osaka verbroken.”

Het Amsterdamse stadsbestuur zei hierop: “Dat zien we dan wel. Daar zijn we niet zo van onder de indruk. Het gaat om de inhoudelijkheid”.’

Ik heb wel eens op een podium gestaan om te pleiten voor rechtsherstel; ben ik dan meteen een activiste?

Trouw-columnist Jeroen den Blijker vroeg zich af of je een journalist bent of een activist; of misschien wel allebei. Wat is het antwoord?
‘Ik ben onderzoeksjournalist en documentairemaker. De term activist – positief of negatief bedoeld – laat ik van mijn rug afglijden. Wil de columnist hiermee zeggen dat mijn onderzoek van de afgelopen jaren niet valide is? Ik hoor het verder wel. Ik heb wel eens op een podium gestaan om te pleiten voor rechtsherstel; ben ik dan meteen een activiste? Dat mag iedereen zelf invullen.’