De toekomst voor de krant van gedetineerden hangt aan een zijden draadje

Maar ondanks dat de krant, die gemiddeld ruim 40 pagina’s telt en zes keer per jaar verschijnt, floreert en vol staat met advertenties, lijkt het doek binnenkort te gaan vallen voor de stichting die de krant uitgeeft. De vereniging die boven de krant hangt ontvangt een jaarlijkse subsidie van 150.000 euro van het ministerie van Justitie en Veiligheid en verricht daarvoor allerlei taken. De krant bedruipt vrijwel geheel zichzelf. Daarnaast wordt de krant door het ministerie kosteloos verspreidt in gevangenisbibliotheken en re-integratiecentra in Nederland. De subsidie, die nu jaarlijks vaststaat, wordt per 2023 omgezet in een ‘subsidie per vrijwilliger’.

En dat is, in de woorden van hoofdredacteur Grijpma, het einde van ‘zijn’ krant. Bonjo stuurt als ‘koepelorganisatie en belangenbehartiger’ namelijk geen vrijwilligers aan, en verliest dus daarmee haar aanspraak op subsidie. Ondanks die subsidie is de krant volgens Grijpma ‘compleet onafhankelijk’ en ‘heeft het ministerie niets met ons te maken’. Hij noemt het ‘een godswonder’ dat het ministerie de krant kosteloos verspreidt. ‘Als krant zijn we toch knap lastig.’

Naast medewerkers binnen en buiten de bajes werken ook studenten van de rechtenfaculteit van de Universiteit van Amsterdam kosteloos mee. ‘Ze bestieren een juridisch spreekuur voor gedetineerden en schrijven ook voor de krant. En zo leren ze op jonge leeftijd heel veel.’

In de meest recente editie van de Bonjo spreken gedetineerden schande van het stoppen van de subsidie. ‘Ikzelf ga ervan uit dat jullie laatste redmiddel gaat helpen, want als er iets in de bajes hoort, is het de Bonjo wel. Het is onbegrijpelijk dat het zo lijkt te lopen, maar bedankt voor jullie enorme inzet. Laten we hopen dat er een oplossing gevonden wordt’, schrijf bajesklant Jan (‘achternaam bij redactie bekend’). Een andere lezer maakte voor de gelegenheid een tekening met de tekst ‘De Bonjo moet blijven’.

Tussen de artikelen, (handgeschreven) brieven en tekeningen door, prijzen (strafrecht)advocaten hun diensten aan met teksten zoals ‘DE SNELSTE WEG NAAR BUITEN, OOK PRO DEO!’ of ‘Ik vecht voor jou!’.

Zelf kwam hoofdredacteur Grijpma ‘een jaar of tien geleden’ per toeval terecht bij de krant. Hij noemt zichzelf ‘gepensioneerd journalist, al ga je als journalist natuurlijk nooit echt met pensioen’, zegt hij lachend aan de telefoon.

Voor zijn pensionering werkte Grijpma onder meer bij het ANP, Het Parool, Elsevier en was hij dertien jaar verslaggever voor het NOS Journaal. ‘Elf jaar geleden leerde ik iemand kennen die een soort nieuwsbrief maakte voor gedetineerden. Dat was een ex-gedetineerde, een zware jongen. Uiteindelijk is hij opgepakt in de Dominicaanse Republiek met duizend kilo cocaïne op zak. Die zit een celstraf van 23 jaar uit in de VS. Ik was destijds bestuurslid van Bonjo en zei: “dat krantje, dat ga ik wel doen”.’ En de rest is geschiedenis. ‘Die nieuwsbrief heb ik uitgebreid tot, al zeg ik het zelf, een volwassen krant.’

De krant vult zichzelf eigenlijk min of meer vanzelf, zegt de hoofdredacteur, met onder meer bijdragen uit de gevangenissen zelf. ‘En advocaten bellen mij met een idee voor de krant. Gedetineerden sturen ons vanuit de gevangenissen brieven, tekeningen, gedichten, van alles en nog wat.’

Al in 2021 besloot toenmalig Sander Dekker (Rechtsbescherming, VVD) dat het subsidiestelsel waaruit de krant wordt gefinancierd wordt omgegooid. De beslissing is zelfs al in de Staatscourant gepubliceerd, waarmee het einde van de krant een voldongen feit lijkt.

Toch behoudt hoofdredacteur Grijpma nog enige hoop voor het lot van de Bonjo. ‘De Tweede Kamercommissie voor Justitie en Veiligheid vergadert half juni over vraag of de nieuwe regeling doorgang moet vinden en de vraag of wij dan buiten die regeling vallen’, vertelt Grijpma. ‘Zolang je geen vrijwilligers hebt voor het werk in de bajes, dan ontvang je geen geld. Wij hebben geen vrijwilligers.’ Daarna is het even stil aan de andere kant van de telefoon. ‘We hebben de Bonjo nodig als krant, want als ik als particulier een krant maak, gaat Justitie die echt niet verspreiden. Je hebt een organisatie nodig die goedgekeurd is door Justitie, en dat zijn wij niet.’

Grijpma heeft meermals contact gehad met de leden van de betreffende Kamercommissie om hen te wijzen op het mogelijke noodlottige einde van zijn krant. ‘Verschillende leden hebben wel begrip voor ons.’ In de afgelopen tien jaar zijn alle maatregelen die genomen zijn rondom het gevangeniswezen ‘allemaal in het nadeel geweest van verdachten en gedetineerden’, zegt Grijpma.

‘Ze zitten 23 uur per dag achter hun celdeur, je krijgt slecht te eten, recreatie doen we niet meer aan, er is te weinig personeel, er zijn amper bezoekuren.’ Volgens Grijpma is dat het resultaat van ‘tien jaar VVD-beleid’.

De leden van de eerdergenoemde Kamercommissie zijn volgens de hoofdredacteur ‘voorzichtig optimistisch’ over het voortbestaan van zijn krant. ‘Ze begrijpen ons heel goed en ze zijn onder de indruk van de krant.’

Hoe groot acht de hoofdredacteur zelf de kans dat zijn krant voortgezet kan worden? ‘Het is wisselend’, zegt Grijpma. ‘Als ik de Kamerleden hoor, denk ik: we maken een kans. Maar er zijn genoeg mensen die zeggen dat het einde al een onomkeerbaar feit is: de beslissing staat al in de Staatscourant. Dekker heeft het vorig jaar al doorgedrukt, zonder met ons te overleggen. Het is een point of no return.’