De eeuw van de Volkskrant: Mooi diorama van een jubilerende krant

De eerste twintig jaar liep het ‘Dagblad voor het katholieke volk’ aan de leiband van de bisschoppen. Dat lijkt nu niet meer het beste uitgangspunt voor onafhankelijke journalistiek. Maar op 3 augustus 1941 had dit nadeel wel een voordeel. Toen de bisschoppen het lidmaatschap van het door de Duitse bezetter gelijkgeschakelde R.K. Werkliedenverbond verbood, dienden de redacteuren en de directeur de volgende dag hun ontslag in. In ruim een maand tijd zegden 18.525 van de 22.245 abonnees hun abonnement op.

Toch had ook de Volkskrant in 1933 de plank misgeslagen, toen de commentator schreef dat Hitler nooit de Duitse arbeidersklasse voor zich zou kunnen winnen. Zijn val zou zelfs nabij zijn. Overigens wordt deze episode prachtig geïllustreerd met een grote foto, waarop Hitler en zijn gevolg tussen de bomen van een bos de krant staan te lezen bij hun Mercedes, – welke krant is niet duidelijk.

In 1943 overlegt kardinaal De Jong met de katholieke oud-minister Romme over de her verschijning na de bevrijding. Met een meer Angelsaksische aanpak van het nieuws, met literair talent (Godfried Bomans), strips, cartoons en goede foto’s moet het mogelijk zijn een krant voor een groter publiek te maken. In weer twee decennia weet de redactie die ambitie waar te maken.

Maar doordat de krant in de eerste naoorlogse jaren nog steeds aan de leiband van katholieke politici loopt, noemt zij de militaire acties in Indonesië in 1948 nog wel ‘bittere noodzaak’. Dat wordt later goedgemaakt door de onthulling van 1968, als Joop Hueting in een interview vertelt over de oorlogsmisdaden in ‘ons’ Indië.

Na 1965, als het predicaat ‘katholiek’ is geschrapt, volgt de grote doorbraak. In de tijd van de Pil, Provo, krakers en studentenprotest slaat de redactie linksaf.

Na de rellen bij de inhuldiging van koningin Beatrix in 1980 komt de redactie tot bezinning, als oud-redacteur en historicus Jan Bank in een opiniestuk laat weten, dat hij zich ‘grotelijks belazerd’ voelt door de verheerlijking van stenengooiers.

In de jaren 80 durven zelfs VVD-stemmers zich in het openbaar met een Volkskrant te laten zien. Zowel Groen Links als rechts (Frits Bolkestein) vinden er een podium en Pim Fortuyn krijgt ruimte om uit te leggen dat de islam een achterlijke cultuur is. Wie vraagt waar de Volkskrant nog voor staat, zal te horen krijgen dat de redactie gewoon een goede nieuwskrant wil maken met veel aandacht voor kunst en cultuur, sport en divertissement, en goede fotografie.

Dat laatste verklaart misschien ook dat ‘De eeuw van de Volkskrant’ voor meer dan de helft uit beeld bestaat. We bladeren door honderd jaar wereldnieuws via schitterende foto’s en cartoons van Colijn tot Trump. De begeleidende teksten zijn kort en bondig: geen diepgravende persgeschiedenis maar wel een mooi diorama van een jubilerende krant.