‘De democratie heeft behoefte aan een sterke mediasector om te herstellen’

‘Als de media het moeilijk hebben, verkeren ook onze democratieën in moeilijkheden. De dramatische daling van de inkomsten voor de sector – in verschillende landen bijna 80 procent – brengt de vrijheid en de pluriformiteit van de media in gevaar.

Naarmate het nieuws online ging, bleven veel contentmakers en journalisten achter. Vooral lokale mediabedrijven, die vaak het dichtst bij de burgers staan, lopen gevaar door deze trend.

Deze risico’s houden nauw verband met de poortwachtersfunctie van online platforms, hun marktmacht, de enorme hoeveelheid gegevens en het reclameaandeel die zij bezitten. Facebook en Google hebben alleen al meer dan 50 procent van de online reclamemarkt in handen. Onze toekomstige Europese wetgeving voor onlinediensten, de wet inzake digitale diensten, zal deze kwesties aanpakken via ex-anteregels. We zullen ook kijken naar de bestaande diversiteit onder de nationale media en de concentratieregels om na te gaan of en hoe zij kunnen zorgen voor een verscheidenheid van stemmen op de digitale markten. Algemeen is het van essentieel belang dat we een positieve visie en verdere maatregelen presenteren voor de mediasector.

Maar de economische situatie van de mediasector is slechts één kant van de zaak. Niet zo lang geleden waren er in Europa landen waar de media slechts één versie van het verhaal vertelden — het verhaal van de machthebbers. Zoals Frans-Tsjechisch schrijver Milan Kundera schreef: ‘Een vraag is als een mes dat door het achterdoek van de scène snijdt en ons een blik geeft op wat erachter schuilgaat.’ Uiteenlopende standpunten vormen juist een breder debat, ideeën die worden gekoesterd en een bron van inspiratie. Ze zijn nodig om als samenleving vooruitgang te boeken.

Toen de pandemie in China uitbrak, zagen we dat het beperken van de vrije stroom van informatie dramatische gevolgen had voor de gezondheid en de bescherming van mensen.

Meer dan ooit heeft de crisis duidelijk gemaakt dat vrijheid van meningsuiting, toegang tot informatie en de pluriformiteit van de media levens kunnen redden – en de beste manier zijn om desinformatie te bestrijden. Daarom is het hoog tijd om meer actie te ondernemen en deze rechten te beschermen en te versterken als onderdeel van onze inspanningen voor herstel.

Uit de onafhankelijke monitor voor de pluriformiteit van de media blijkt dat geen enkel land in Europa immuun is voor de risico’s voor de pluriformiteit van de media. Journalisten worden nog steeds geconfronteerd met bedreigingen en aanvallen — zowel fysiek als online — en hun arbeidsomstandigheden zijn verder verslechterd. Sinds begin dit jaar zijn ten minste vijftig journalisten en werknemers in de media die verslag uitbrachten van protesten in Europa aangevallen.

Het rapport toont ook aan dat de media kwetsbaar blijven voor politieke inmenging, vooral als de economische omstandigheden ervan instabiel zijn. De verdeling van openbare reclamebudgetten kan worden gebruikt als pressiemiddel om journalisten de mond te snoeren en hen te beletten ongemakkelijke vragen te stellen. Hoe meer vragen worden gesteld, hoe meer we achter het doek kunnen kijken.

Er zijn geen pasklare oplossingen, maar de Europese Commissie zet een tandje bij.

Wij verzoeken Nederland om zijn wetgeving met spoed aan te passen aan de nieuwe Europese regels inzake audiovisuele mediadiensten. Deze regels versterken de onafhankelijkheid van de mediatoezichthouders, bevorderen de transparantie inzake media-eigendom, promoten Europese producties op diensten op aanvraag en beschermen de kijkers, met name de kinderen, doeltreffend tegen illegale en schadelijke inhoud, ook op videoplatforms.

Voor het einde van het jaar zullen we nog een reeks initiatieven presenteren in het actieplan voor Europese democratie. Ook het herstelplan zal de economie stimuleren en de mediasector ondersteunen, mét respect voor de onafhankelijkheid ervan.

Wij beloven in de bres te springen voor vrije en pluriforme media. Maar ook nationale politici en toezichthouders moeten de sleutelrol van vrije en onafhankelijke media waarborgen -  een rol die sociale media nooit zullen kunnen spelen. Persvrijheid is een recht, niet alleen voor journalisten, maar voor ons allemaal.’