— zaterdag 4 juli 2015, 16:00 | 0 reacties, praat mee

‘De activist in mij is nog springlevend’

© Ilvy Njiokiktjien

Voetbaljournalist Iwan van Duren (VI) predikt onderzoeksjournalistiek. Maar schrijft nu over vrouwenvoetbal. Een gesprek in de Ooijpolder over Johan Derksen, de FIFA , matchfixing en de kraakbeweging. ‘Journalistiek is 90 procent transpiratie en 10 procent talent’, zei Johan. ‘Daar moet ik hem gelijk in geven.’

Iwan van Duren (49) is net terug uit Canada, waar hij het wereldkampioenschap voetbal voor vrouwen volgde voor Voetbal International, in de volksmond VI, ofwel vee-ie. Met de vroegtijdige uitschakeling van het Nederlands elftal – verloren van wereldkampioen Japan met 2-1 – kwam er een einde aan de trip.
‘Fantastisch land, mooie stadions. Aardige mensen, prachtige natuur’, vertelt hij op het terras voor zijn woning in de Ooijpolder bij Nijmegen. ‘Toch ben ik weer blij dat ik terug ben. Iedereen moppert op ons land. Ik zie het niet. Ik vind het hier fantastisch. Nergens ben je zo veilig als in Nederland.’
Op de dijk voor ons wandelen en fietsen dagjesmensen. Ze schieten foto’s van de weelderige natuur en de ongekende vergezichten rond de Waal. ‘Collega’s verklaarden me voor gek toen ik van Amsterdam naar de Ooijpolder verhuisde. Maar ik hou van de natuur. Bovendien heb ik rust nodig om te kunnen schrijven.’
Zijn reportage vanuit Vancouver staat in de VI van eind juni. Kritisch, maar nimmer zuur. Niet bedoeld om te schoppen, maar om de lezer te laten zien hoe de voetbalwereld in elkaar steekt.
Vandaar passages over de fricties tussen sterspeelster Vivianne Miedema (Bayern München) en de in Scandinavië spelende routiniers, het gekissebis over premies en over de niet-samenwerking tussen bondscoach Roger Reijners en assistent-coach Sarina Wiegman. En passant wordt een bondsbestuurder neergezet als koning alcohol. Om het beeld volledig te maken.
Dat lezen persvoorlichters niet graag. Speelsters en journalisten werden in Canada door de KNVB op de vingers getikt voor een “shopping verhaal”. Ook dat schrijft Van Duren dan op.
‘Dat imago van winkelende meiden wil de KNVB niet. Iedere grote club heeft wel een stuk of zes persvoorlichters. Onderhand weten ze wel dat ze bij mij geen kans maken. Op het vliegveld werd me gevraagd hoe ik aan al mijn informatie kwam. “Klopt het niet dan?”, vroeg ik. “Daar gaat het niet om”, zeggen ze dan. Onzin, daar gaat het wel om.’

Want?
‘Sportjournalisten moeten zich niet laten gijzelen. Tegenwoordig wordt van een journalist verwacht dat hij niet alles opschrijft. Guus Hiddink maakt het je wat dat betreft erg lastig. Die zegt altijd: “Je weet zelf wel wat kan en wat niet”. Vervolgens krijg je van hem de meest wilde verhalen te horen. Als journalist heb je Hiddink de volgende keer wel weer nodig, dus dan maar niet die quote dat hij Van Gaal maar een lulhannes vindt. Een week voordat mijn biografie over Hiddink verscheen (2010, red.), heb ik toch zijn uitspraken gepubliceerd over Bert van Marwijk, de toenmalige bondscoach. Hiddink vindt Oranje helemaal niks, daar kwam het op neer.’

Hoe reageerde Hiddink?
‘Sindsdien heb ik hem niet meer gesproken. Hiddink zal je nooit rechtstreeks op een artikel aanspreken. Hij laat je wel merken wat hij ervan vindt. Bijvoorbeeld door niet meer te reageren op vragen. Of dat hij je in het voorbij lopen de hand schudt en zegt: “Vond je het leuk om Anzhi af te branden?” Anzhi is een Russische club waar hij werkte en waarover ik een kritisch stuk schreef. Zo ook over Terek Grozny, de club van dictator Ramzan Kadirove. Een moordenaar. Ruud Gullit werd er trainer. Dezelfde Gullit die Nelson Mandela zijn Gouden Bal schonk. Weet je, ik zit te snakken naar een voetballer die zegt: “Ik ga niet spelen voor één miljoen bij die club, want die hele club is verrot”. Daarom vind ik het zo mooi dat Frank de Boer trainer blijft bij Ajax. Hij kan ook kiezen voor het grote geld.’

Hier klinkt de activist Iwan van Duren, die met zijn boek ‘Voetbal in een vuile oorlog’, over het WK in Argentinië in 1978, de Nico Scheepmakersprijs won. Zijn moeder komt uit een miljonairsfamilie, zijn vader – ex-marinier en oud-Nederlands kampioen boksen – reisde als crisismanager de wereld rond. Zo kon het gebeuren dat de kleine Iwan – ‘ik kom niet echt ergens vandaan’ - op zijn 16e al een stuk of vijftien keer was verhuisd.
Als student belandde hij in de ‘fossiele restanten’ van de kraakbeweging in Nijmegen. De idealen – antiracisme, emancipatie – spraken hem aan. ‘Geweldig mooie tijd.’ Er volgde wel een wrange nasmaak. Van Duren werkte al bij VI toen in 2005 de spraakmakende moord plaatsvond op Louis Sevèke door Marcel T., die voor zijn daad vastzit in de zwaar beveiligde gevangenis in Vught. T. zou het in eerste instantie gemunt hebben op Van Duren.
‘Dat klopt niet. Ik heb Marcel enkele keren opgezocht in de gevangenis. Ik had hem al lang niet gezien. De kraakbeweging liep op zijn eind. De sfeer werd grimmiger, met ontruimingen en politie en veiligheidsdiensten die probeerden te infiltreren. Hard tegen hard. Ik had mijn eigen boekwinkel en Marcel werkte bij mij. Op een dag leende hij mijn oude autootje. Onderweg verloor de wagen een wiel. Marcel dacht meteen aan opzet. Dat iemand hem als een infiltrant beschouwde en daarom wilde uitschakelen. Daar moest Louis voor boeten, die destijds in hetzelfde huis woonde. Zijn dood was het symbolisch einde van de hele kraakbeweging. Er zijn trouwens meer journalisten uit voortgekomen. Mijn buurman Marcel Metze en Step Vaessen, met wie ik achter de bar stond in het kraakcafé.’

Hoe ben jij in de journalistiek gerold?
‘Laat pas. Ik ben eerst de wereld gaan ontdekken. Inmiddels was ik 34. Uit een assessment kwamen twee beroepen naar voren: advocaat en journalist. Twee vrije beroepen, daar hou ik van. Ik had echter geen zin om jaren te studeren om advocaat te worden. Journalist kan iedereen zijn. Je hoeft alleen maar een bordje op de deur te spijkeren met “journalist” erop. Ik kreeg een baantje als correspondent bij Omroep Gelderland en op de sportredactie bij De Gelderlander. Toen belde Derksen of ik voor VI wilde komen werken. Mijn stukjes bevielen hem kennelijk.’

Is Derksen de tiran waar je over leest?
‘Een tiran is iemand die geen tegenspraak duldt. Ik kon Johan echt alles in zijn gezicht zeggen, dus een tiran is hij niet. Johan bepaalde wel de inhoud. En hij had zijn voorkeuren. Zo wist iedereen dat het niet handig was om kritisch over Johan Cruijff te schrijven. Voor de rest spaarde hij niemand. Die moedigheid heeft hem groot gemaakt.’

Wat heb je van hem geleerd?
‘Dat je in de journalistiek beter kunt doorbijten dan kwispelen of terug blaffen. Want dan word je ingepakt. Zoals ik in het begin van mijn loopbaan meemaakte bij AZ. “Goed stukkie”, zei voorzitter Dirk Scheringa dan. “Kom, eten we samen een hapje.” Ik werd steeds enthousiaster. Nu ging het in die tijd ook goed met AZ, maar op een gegeven moment was Johan het beu. “Kan het een keer ophouden met die polonaise daar?’’’

Je bent niet zomaar onderzoeksjournalist geworden.
‘De activist in mij is nog springlevend, als je dat bedoelt. Voetbal is een schitterende sport, maar net als in de maatschappij zie je er veel corruptie. Derksen moedigde onderzoeksjournalistiek aan. Hij gaf collega Tom Knipping en mij alle vrijheid. Schreven we over de financiële steun van gemeenten aan voetbalclubs, belde weer een bestuurder: “Haal die Van Duren van de zaak af”. Of er werd gedreigd met een rechtszaak. Johan liet je nooit vallen. We doken in de wereld van matchfixing. Dat leverde twee boeken op. Een derde boek komt eraan.’

Wat kunnen we verwachten?
‘Ik kan er nog niet veel over zeggen. Er komen personen in voor, die belangrijk zijn in het Nederlandse voetbal. Het is een duistere wereld, waar miljarden in omgaan. En daarom niet zonder gevaar als je daarin gaat roeren. “Dat zullen we maar niet meer doen”, zei een advocaat door de telefoon. Dat is veel enger dan een brullende voetbalfan op Twitter. Zelfs Johan wist op een gegeven moment niet waar we mee bezig waren.
Het probleem is dat alle betrokkenen anoniem willen blijven. We proberen het daarom via het Openbaar Ministerie. De journalistiek moet streng zijn op zichzelf, vindt collega Knipping. Dus geen anonieme bronnen. Ik ben daar iets makkelijker in. De Volkskrant had een tijdje terug een geweldig verhaal over matchfixing, met voornamelijk anonieme bronnen. “Kijk, zij doen het wel.” Maar Knipping is onvermurwbaar.’

Is de sportjournalistiek na het dopingschandaal rond Lance Armstrong wakker geschud? Er wordt nu ook kritisch gekeken naar de FIFA.
‘Ik ben bang dat het nog steeds de individuele keuzes zijn van enkele hoofdredacteuren. De Volkskrant begon in Nederland als eerste kritischer te schrijven over de Tour de France en pakte matchfixing op. De Groene Amsterdammer kwam met een groot verhaal over de macht van Adidas bij de FIFA. Dat hadden wij in de VI moeten hebben.’

Ik las op jullie app een artikel over wie bij Feyenoord welk rugnummer krijgt.
‘Alles is nieuws. Ik wilde als voetbalfan ook altijd alles weten. Van de rugnummers tot en met de teenblessures. Devotie heet dat. Vroeger hadden we daar de kerk voor, nu de voetbalstadions.’

Wat voor cijfer geef jij de Nederlandse sportjournalistiek?
‘Dat zal je wellicht verbazen; een ruime voldoende. Iedereen onderschat het vak. Zelfs op redacties wordt nog altijd met dedain over sportjournalistiek gesproken. Terwijl het een ongelooflijk moeilijke discipline is. Kritisch zijn, afstand houden en toch Robin van Persie strikken voor een interview voor een interland. Dan moet je heel handig kunnen manoeuvreren. Met twee onderzoeksjournalisten in huis, maak je het collega’s ook niet gemakkelijker. Hun netwerk komt onder druk te staan. Daar komt bij dat een sportjournalist, of hij wil of niet, zich moet bewegen in het riool van Twitter.  Alle stront van de voetbalfans krijg je over je heen. En ’s avonds op een feestje begint het opnieuw. Dat moet je niet onderschatten.’

Tom van Hulsen is Johan Derksen opgevolgd als hoofdredacteur. Wat is zijn koers?
‘“Geen matchfixing meer in VI”, was het eerste dat we te horen kregen. Waarom? Het is een beetje veel geweest. Het is lastig om over je eigen werkgever te praten. Onder Derksen hadden Knipping en ik een vrije rol, maar dat lijkt voorbij. De komende weken moet duidelijk worden wat we aan onderzoeksjournalistiek gaan doen. Voor het blad ben ik in het vrouwenvoetbal gedoken. Dat klinkt belachelijk, maar het is wel de snelst groeiende sport ter wereld. In Amerika, Canada en Japan beter bekeken dan het mannenvoetbal. Maar niet in Nederland. Als voetballand zijn we alle boten aan het missen. De meeste eredivisieclubs willen geen vrouwenteams. Met emancipatie zijn we dus nog niet klaar. Daar wil ik een grote rol in spelen.’

Wat wil je verder graag?
‘Sinds 2012 verzorgt VI een leergang voetbaljournalistiek bij de Fontys Hogeschool Journalistiek in Tilburg. Het is ieder jaar uitverkocht. Heerlijk om te doen. De NPO wil nu met Knipping en mij een aantal documentaires maken, ondermeer over matchfixing en het WK voetbal in Qatar. Wat ze bij De Groene doen, vind ik heel goed. Daar werkt een klein team met specialisten aan één project. De een is gespecialiseerd in de wet openbaarheid bestuur, de ander in database analyse. Marcel Metze (voormalig hoofdredacteur van Stichting De Onderzoeksredactie, red.) heeft me een tijdje terug benaderd voor het opzetten van de onderzoektak sport.’

En?
‘Er moet heel wat gebeuren, wil ik weggaan bij VI. Ik lees dat blad vanaf mijn 8-ste, ook gedurende mijn tijd in Nijmegen. Voetbal is leuk, mijn passie. Maar kun je niks beters doen in je leven dan over voetbal schrijven? Daar denk ik wel eens over na. Ik vind dat je iets mag achterlaten of de wereld helpen veranderen. Want er klopt nog altijd geen moer van. Arme mensen worden zwaar gestraft voor kleine vergrijpen, terwijl bovenin de maatschappij de raarste dingen gebeuren. Zoals bij de FIFA. Daar wil ik graag over schrijven.’

Iwan van Duren (49) is onderzoeksjournalist
bij Voetbal International.
Specialisatie: vrouwenvoetbal.
Studie: Academisch mental coach, gediplomeerd sportmasseur. Half jaar journalistiek aan Fontys Hogeschool.
Loopbaan: Omroep Gelderland (radio en tv), De Gelderlander (sportcorrespondent), VI.
Verder: VI Vandaag, oprichter School voor Sportjournalistiek (Fontys Hogeschool).
Boeken: Samen met Tom Knipping: ‘Slag om de Skyboxen’, ‘Voetbal & Maffia’ en ‘Voetbal & Maffia in de Lage Landen’. Samen met Marcel Rözer: ‘Voetbal in een Vuile Oorlog’,  ‘Guus Hiddink’ (geautoriseerde biografie).
Prijzen; Nico Scheepmaker Beker voor ‘Voetbal in een vuile Oorlog’.

Bekijk meer van

Voetbal International

Tip de redactie

Wil je Villamedia tippen, maar is dat te gevoelig voor een gewone mail? Villamedia is aangesloten bij Publeaks, het platform waarmee je veilig en volledig anoniem materiaal met de redactie kunt delen: publeaks.nl/villamedia

Praat mee

Colofon

Villamedia is een uitgave van Villamedia Uitgeverij BV

Uitgever

Dolf Rogmans

Postadres

Villamedia Uitgeverij BV
Postbus 75997
1070 AZ Amsterdam

Bezoekadres

Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Factuurgegevens

Villamedia Uitgeverij BV
Johannes Vermeerstraat 22
1071 DR Amsterdam

Contact

redactie@villamedia.nl

Redactie (tips?)

Chris Helt, hoofdredacteur

Marjolein Slats, coördinator magazine

Linda Nab, redacteur

Lars Pasveer, redacteur

Trudy Brandenburg-Van de Ven, redacteur

Rutger de Quay, redacteur

Nick Kivits, redacteur

Sales

Sofia van Wijk

Emiel Smit

Teddy van der Laan

Webbeheer

Marc Willemsen

Vacatures & advertenties

vacatures@villamedia.nl

Bereik

Villamedia trekt maandelijks gemiddeld 120.000 unieke bezoekers. De bezoekers genereren momenteel zo’n 800.000 pageviews.

Rechten

Villamedia heeft zich ingespannen om alle rechthebbenden van beelden en teksten te achterhalen. Meen je rechten te kunnen doen gelden, dan kun je je bij ons melden.