Bijzonder offline verzet tegen Facebook-nepnieuws

Centraal staat de verkrachting van een 11-jarig meisje door asielzoekers uit moslimlanden, dat in een stadje in het zuiden van Duitsland zou hebben plaatsgevonden. Het bericht circuleert op Facebook en leidt tot grote verontwaardiging. Ontkenningen van de politie dat de verkrachting überhaupt heeft plaatsgevonden leiden enkel tot claims dat politici en politie ‘vanuit Europa’ zijn opgedragen om erover te zwijgen.

Een gevecht dat je niet kunt winnen, kortom. Maar agent Andreas Guske, die werkt in Traunstein, het dorpje waar de verkrachting zou zijn gebeurd, wilde het in ieder geval proberen. De invloed van Facebook is groot. “Facebook is geen simpel prikbord waar mensen briefjes ophangen; het platform beïnvloedt hoe mensen denken”, aldus Guske in de New York Times.

Hij begon een onderzoek in de echte wereld, vertelt Guske. Hij bekeek welke dorpsgenoten het bericht over de verkrachting op Facebook hadden gedeeld en hoe het uiteindelijk van het netwerk in het lokale offline roddelcircuit belandde.

Het team van Guske deed onderzoek naar het nepverhaal en confronteerden bewoners die het originele bericht hadden helpen verspreiden met de verzamelde feiten. Met uitzondering van een persoon haalde iedereen het bericht weg of paste hun bericht aan.

De aanpak van Guske en zijn team wordt binnen Duitsland geprezen, maar de rechercheur verwijt miljardenbedrijf Facebook plichtsverzuim door de feitencontrole uit te besteden aan externe partijen en de politie.

Veel landen in Afrika en Azië, die de luxe van deze offline recherche niet bezitten, zijn bijzonder vatbaar voor via Facebook verspreid nepnieuws. De offline effecten zijn bovendien niet mis: het aangejaagde wantrouwen leidt niet zelden tot geweld.

Guske zegt zelf ook onderwerp van geruchten en nepnieuws te zijn geweest, met als doel zijn geloofwaardigheid te ondergraven. Contact of coördinatie met Facebook is er niet geweest, zegt Guske in de New York Times. “Dat is te complex en niet doen”, aldus de rechercheur.

Factcheckers die wel met Facebook samenwerken zijn daar in toenemende mate ontevreden over. Volgens de factcheckers heeft het bedrijf niet echt zin veel te doen tegen nepnieuws. De strijd ertegen is weinig meer dan een public relations-campagne, stellen ze.