Bauke Vaatstra: “Via de media hield ik de druk op de ketel”

Op het dressoir in de huiskamer van Bauke Vaatstra in Zwaagwesteinde staat een ingelijste foto van het moment dat hij de Machiavelliprijs in ontvangst nam. Vaatstra kreeg de prijs omdat hij jarenlang in de media aandacht vroeg voor grootschalig DNA-onderzoek in strafzaken. Door zijn inspanningen is de wetgeving op dit terrein veranderd, aldus de Stichting Machiavelli. ‘Het is een eer die prijs te krijgen, zeker als je bedenkt dat ik de enige gewone burger ben die de prijs won. Het jaar voor mij kreeg Máxima de prijs. Toch blijf ik het ongemakke­lijk vinden, een prijs krijgen voor iets wat toch een groot drama in je leven is.’

Vaatstra kreeg de ingelijste foto cadeau van het ANP. Sinds de moord op Marianne had hij veelvuldig contact met het persbureau. ‘Ik wilde dat de media aandacht zouden blijven besteden aan de zaak, want dat hield voor het OM de druk op de ketel. Op een gegeven moment kreeg ik door hoe het in de journalistiek werkt. Als het ANP iets publiceert, volgt de rest van de media vanzelf. Tijdens al die jaren had ik eens in de twee weken contact met ze. Vaak leverde dat publiciteit op, maar ik had natuurlijk niet altijd een nieuwtje paraat.’

In ruim veertien jaar – de periode van de verkrachting en moord op Marianne tot aan de veroordeling van Jasper S. in april van dit jaar – ontpopte Vaatstra zich steeds meer tot een verlengstuk van de journalistiek. Hij las alles wat over de zaak werd gepubliceerd, bouwde een netwerk op van informanten, deed zelf onderzoek, bestudeerde boeken over DNA-onderzoek en voorzag de media op die manier steeds van nieuwe munitie. ‘Ik wilde minimaal twee keer per jaar met mijn kop op televisie verschijnen. Niet voor mezelf, maar voor Marianne. Dat is wel gelukt. In het begin moest ik er wel aan wennen. Bij Peter (R. de Vries) kwam ik voor het eerst op televisie. Voor het interview vertelde hij welke vragen hij ging stellen, zodat ik me kon voorbereiden. Maar op het moment dat de camera draaide, was ik alles weer vergeten. Inmiddels draai ik mijn hand niet meer om voor een tv-interview meer of minder – ook niet als het live is. Laatst zat ik bij Knevel en Van den Brink. Er zat ook een VVD-politicus. Ik zag zijn handen trillen, zelf was ik kalm. Ik heb geleerd de camera’s te vergeten.’

Dat was wel anders in de eerste periode na de moord. Journalisten kwamen onaangekondigd bij hem langs en in de bosjes voor zijn huis hielden fotografen zich op met telelenzen. ‘Steeds als ik buiten kwam, hoorde ik het geklik van die camera’s. Dat vond ik wat te veel van het goede, dus toen heb ik de recherche gevraagd of ze die fotografen niet weg konden sturen. Of het aan de recherche te danken is, weet ik niet, maar niet veel later waren de fotografen verdwenen.’

Eén journalist staat Vaatstra nog helder voor de geest. ‘Hij stond hier een paar keer op de stoep. Ik vertrouwde hem niet en stuurde hem steeds weg. Toen hij daarna weer langs kwam, heb ik hem toch maar binnengelaten. Het was Gerard Trentelman van Panorama, werkelijk een geweldige journalist. Die man was ongelofelijk. Hij nam de gesprekken niet op en maakte geen aantekeningen. Maar steeds als ik de interviews teruglas, bleek dat hij me foutloos had geciteerd.’

Vaatstra heeft over het algemeen goede ervaringen met journalisten. De keren dat het mis ging, was dat omdat journalisten vooraf niet duidelijk waren over hun motieven. ‘Op de dag dat Jasper S. gepakt was, stonden de journalisten hier in de rij. Ik heb iedereen te woord gestaan. Tot er een mevrouw van de EO kwam. Ze bleef me maar doorzagen over de asielzoekers hier in de buurt. Terwijl het daar op dat moment helemaal niet over ging. Toen kwam de aap uit de mouw en bleek dat ze bezig was met een documentaire over het asielzoekerscentrum in Kollum, maar dat had ze niet tegen me gezegd. Ik had geen behoefte om daar op die bewuste dag aan mee te werken, dus heb ik haar weggestuurd. Ik zei: Ik gun je alles, behalve mijn tijd.’

Het asielzoekerscentrum is een teer punt in de hele zaak rond de moord op Marianne. Lange tijd wezen veel beschuldigende vingers richting de asielzoekers, ook in de media. Volgens Vaatstra was dat niet meer dan logisch. ‘Alle kenners zeiden op een gegeven moment: de stijl van deze moord is niet-westers. Dan vind ik het niet gek dat de media daar over berichten. Zelfs het cold case-team van de politie is tot op het laatste moment met een buitenlander bezig geweest. Maar goed, toen het uiteindelijk een boer uit de buurt bleek te zijn, krabde ik me toch wel even achter de oren.’

Simon Vuyk, die ook als eindredacteur voor het programma van Peter R. de Vries werkte, publiceerde deze zomer een boek over de zaak. Vaatstra sprak vele uren met hem voor dit boek. ‘Het is een goed boek geworden, maar ook een hard boek. Alle fouten en conflicten worden benoemd. Soms heb ik uitspraken die ik heb gedaan wat afgezwakt. Dan zei ik: “Simon, dat gaat een beetje te ver, doe maar niet”.’

Inmiddels is Jasper S. veroordeeld tot achttien jaar cel, maar Vaatstra is nog altijd met de zaak bezig. ‘Ik heb net weer een nieuwe ontdekking gedaan. Als ik daarmee naar de media ga, barst er een bom, dat weet ik zeker. Maar ik weet nog niet of ik het wil, al die aandacht. Daarbij komt dat ik mijn informant in een lastig parket zou kunnen brengen. Voorlopig denk ik er nog even rustig over na.’