AIVD vindt gang van zaken rondom onderzoeksjournalist Stella Braam ‘niet heel handig’

‘De zitting leek, ik kan het niet anders zeggen, op een poging tot een charmeoffensief. De zitting werd voorgezeten door Inge Oevering, de woordvoerder van de AIVD. Ze deed haar best zo communicatief mogelijk te zijn’, zegt Jensma in gesprek met Villamedia.

‘De kou werd in ieder geval een beetje uit de lucht gehaald. Men gaf toe dat de gang van zaken tot nu toe niet heel handig was. En dat ze hadden geleerd van onze reacties.’

De 60-jarige Braam vroeg recentelijk haar eigen dossier op bij de AIVD en kwam tot de conclusie dat ze minstens 35 jaar lang gevolgd wordt door de geheime dienst. Meer dan driekwart van haar ongeveer driehonderd pagina tellende dossier werd onleesbaar gemaakt. Braam vermoedt dat ze door haar onderzoek naar extreemrechtse beweging Grijze Wolven in de jaren tachtig en negentig het vizier van de AIVD is gekomen.

Mocht de AIVD Braam intensief hebben gevolgd, dan heeft dit grote gevolgen voor haar bronbescherming. Dat stelde algemeen secretaris van de NVJ, Thomas Bruning eerder deze week: ‘Het lijkt er ook op dat de journalist in kwestie als beginpunt is gebruikt om verder onderzoek te doen naar de Grijze Wolven. De geloofwaardigheid van de journalist komt op het spel te staan. De naam van Stella Braam is besmet en ze kan haar werk niet goed meer doen.’

Notitieblokken en pennen
Braam, haar advocaten en Jensma kregen van tevoren de instructie om geen papier en pen mee te nemen naar de zitting van dinsdag. Hierdoor kon het team ook niet het dossier van Braam meenemen. Maar die instructie bleek op een misverstand te berusten.

‘Het eerste wat ze deden was ons een paar notitieblokken en pennen geven’, zegt Jensma. ‘Het verbod op documentatie geldt alleen als je met staatsgeheimen te maken hebt. De zitting was daarnaast ook quasi openbaar, omdat NRC-journalist Joep Dohmen op verzoek van Braam ook in de zaal zat. Die kon gewoon zijn werk doen.’

Tijdens de zitting lichtte Braam zoals gezegd haar verzoek aan de AIVD toe. Ook stelde ze enkele vragen: ‘Wat betekent de informatie die jullie over mij hebben? Hoe komt het dat daar foutieve informatie bij zit? Kunnen jullie garanderen dat die foutieve informatie op geen enkele manier wordt verspreid?’

Een uitspraak wordt op zijn vroegst over twaalf weken verwacht. Dan moet volgens Jensma de vraag worden beantwoord of de AIVD de wettelijke weigeringsgronden juist of onjuist heeft toegepast. Als dit onjuist of gedeeltelijk onjuist is gebeurd, kan er misschien nog meer informatie uit de 300 pagina’s worden vrijgegeven.

‘Haar naam komt wel op honderden plaatsen in de systemen van de AIVD voor. Maar ze wilden niet bevestigen, noch ontkennen dat er een dossier is van Stella Braam.’
Op de vraag hoe er op die verklaring van de AIVD gereageerd werd, antwoordt Jensma: ‘Stella, noch haar advocaten, geloofden daar geen ene fluit van.’
Of Braam ooit alle antwoorden zal krijgen betwijfelt Jensma bovendien.

Stella, noch haar advocaten, geloofden daar geen ene fluit van

‘Het zal nooit bekend worden’
‘De AIVD gaf tijdens de zitting aan dat als jouw naam ergens in de systemen voorkomt, het niet gelijk betekent dat de dienst een onderzoek naar jou heeft ingesteld. Het kan bijvoorbeeld zijn dat de AIVD een presentielijst van een bepaalde bijeenkomst in handen heeft gekregen waar jouw naam op staat. Maar ook dat wil niet zeggen dat je daardoor onderwerp van een onderzoek bent geworden. Het wil ook niet zeggen dat jouw aanwezigheid bij die bijeenkomst voor de AIVD een bijzondere betekenis heeft. Als er namen van anderen in het dossier voorkomen of de werkwijze van de AIVD bekend wordt, mogen ze het niet leesbaar maken. Wie er over je heeft gepraat zal dan nooit bekend worden.’

Iedere journalist kan redelijk eenvoudig een verzoek indienen bij de AIVD voor het opvragen van zijn of haar dossier. Maar volgens Jensma kleven daar risico’s aan vast.

‘Mij werd duidelijk dat als je als journalist zo’n inzageverzoek doet en een hele bak met grotendeels afgedekte vermeldingen in talloze stukken en rapporten terugkrijgt, een soort doos van Pandora geopend wordt. Zoiets roept kolossaal veel vragen en onzekerheid op. En het is nog maar zeer de vraag of de AIVD kan uitleggen waarom jij in 1985 de belangstelling hebt gewekt van een politieambtenaar, die een informatierapport over jou heeft geschreven dat vervolgens bij de inlichtingendienst terecht is gekomen.’

Naast Braam was ook journalist Astrid van Unen tijdens de zitting aanwezig om een soortgelijk bezwaar aan het adres van de AIVD toe te lichten. Van Unen sprak over haar overleden echtgenoot Mehmet Ülger, die volgens haar ook door de AIVD en diens voorloper de BVD werd gevolgd. Ülger kwam in 1983 naar Nederland, omdat hij in Turkije als actief lid van een linkse groepering niet meer veilig was.

Volgens Van Unen zou de AIVD over een 362-pagina’s zwaar dossier van Ülger beschikken. In haar betoog zei Van Unen dat haar overleden partner echter op geen enkel moment reden zou hebben gegeven om gevolgd te worden.