40 jaar na de moord op journalisten IKON: ‘Je bent nooit schuldig aan je dood’

De vier journalisten zijn op 17 maart, 1982 in het Zuid-Amerikaanse land om verslag te doen van de oorlog tussen het regeringsleger en de guerrillabeweging FMLN. Jos van Dongen maakte er de documentaire In Koelen Bloede over, die in 2018 werd uitgezonden. Ter gelegenheid van de veertigste sterfdag van de journalisten heeft Van Dongen zijn documentaire aangevuld en verwerkt tot In koelen bloede, 40 jaar straffeloosheid. De daders van toen zijn namelijk nog steeds niet gepakt.

De Waarheidscommissie van de Verenigde Naties komt in 1993 tot de conclusie dat de El Salvadoraanse ex-kolonel Reyes Mena de moord op de journalisten in opdracht gaf. Sinds 2018 doet het Nederlandse Openbaar Ministerie strafrechtelijk onderzoek naar de moord. Mensenrechtenorganisatie Fundación Comunicándonos heeft in juli 2021 officieel een strafrechtelijke aanklacht ingediend tegen 25 Salvadoraanse soldaten en een officier.

Voor de documentaire uit 2018 spoort Van Dongen Reyes Mena in Amerika op. Deze ontkent echter zijn betrokkenheid bij de moord en beschuldigt Van Dongen ervan onderdeel te zijn van een communistisch plan om wraak te nemen

‘Daar komt niks uit. Punt.’
Op de vraag wat deze inspanningen tot nu toe hebben opgeleverd, kan Van Dongen kort zijn: “Daar komt niks uit. Punt. De moord op onze jongens is in El Salvador een van de honderden soortgelijke zaken die zich in die periode hebben afgespeeld. Bovendien woont Reyes Mena in Amerika en is hij 83 jaar oud. Dus voordat we dat voor elkaar krijgen… De Nederlandse justitie wil niet vertellen hoe het ervoor staat.”

Hoewel er dus niet veel nieuws over de zaak te melden valt, is de vernieuwde versie van de documentaire volgens Van Dongen om een hele andere reden belangrijk.

“De moord op deze journalisten hoort bij het historisch bewustzijn van de Nederlandse journalistiek. We moet de nagedachtenis aan hen in ere houden. Als journalist is het mijn plicht om die daders op te sporen en te confronteren. Zij moeten weten: ‘Verdomme, er kan elke keer een journalist om de hoek komen die mij kan confronteren met wat ik geflikt heb.’ Wij moeten beloven dat we dit voor onze collega’s blijven doen.”

En dat geldt ook voor de collega’s die op dit moment verslag uitbrengen van de oorlog in Oekraïne, zegt Van Dongen. Zij die weten dat het uitvoeren van hun werk dodelijke gevolgen kan hebben.

“Deze week werd er weer een cameraman in Oekraïne vermoord. Met een moord op een journalist wil je niet alleen de informatie die hij wil verzamelen vernietigen, maar ook zijn functie. Dat is een aantasting van het vrije woord. Je bent als journalist nooit schuldig aan je eigen dood. Die IKON-journalisten gingen ook niet naar El Salvador om vermoord te worden.”

Over 2 dagen wordt er in El Salvador uitgebreid gesproken over de straffeloosheid mbt de daders die mijn broer en zijn 3 IKON collega’s vermoordden. 17 maart 1982 - 17 maart 2022 https://t.co/4hwiawmG2s

— Sonja ter Laag (@Sonjacamera) March 15, 2022

Het laatste zonnetje op Schiphol. Klaar voor vertrek met zoon Robin naar El Salvador 17 maart 1982 - 17 maart 2022 #4IKONjournalisten #HansterLaag pic.twitter.com/0xeRPMY9fO

— Sonja ter Laag (@Sonjacamera) March 15, 2022

Zembla - In koelen bloede, 40 jaar straffeloosheid is donderdag 17 maart 2022 om 20.25 uur op NPO2 te zien.